CUR-Aanbeveling 041
Flugsand

CivieltechnischCentrumUitvoering ResearchenRegelgeving Aanbeveling 41 FLUGSAND Flugsand, eenporeus loskorrelig materiaalvanvulkanische oorsprong,wordtreedsgedu- rende enkele decennia inNederland alslicht bouwmateriaal toegepastincivieltechnische constructies. Metname inzettingsgevoelige gebiedenkanheteffectief zijnlicht materiaal te gebruiken. Flugsandvindtmomenteel toepassinginde volgende civieltechnische toe- passingsgebieden: dijkversterkingen,deaanleg vanweglichamen, terreinophogingen, sleufaanvullingen, tijdelijkerijbanen, aanvullingen achterdamwanden enaanvullagen on- der sportvelden. De verrichte onderzoekingen ende praktische ervaringen bijtoepassingen vanFlugsand hebben geleidtothet gelijktijdig uitbrengen vandeCUR-publikatie 94-5"Flugsand" endeze CUR-Aanbeveling. Hiermeeisde eerste stapopweg naar regelgeving voorFlugsand gezet. Deze CUR-Aanbeveling geeftonder andere informatie overhetmateriaal, dekwaliteitsklas- sen, dekeuringsprocedure ende daarbij behorende proeven. CUR-publikatie 94-5geeft informatie overdetoepassingen eneigenschappen vanFlugsand en ishiermee nietalleen vanbelang voorhettoepassen vandeze CUR-Aanbeveling, maar geeft hiervoor ookdenoodzakelijke achtergrondinformatie. Bij het uitkomen vandeStandaard RAW-Bepalingen 1995zalworden bezieninhoeverre wij- ziging vandeze Aanbeveling noodzakelijk is. Deze CUR-Aanbeveling isopgesteld doorwerkgroep 5van CUR-voorschriftencommissie 24 "Materialen inde waterbouw". Op het moment vanuitbrengen luiddedesamenstelling vanVC24als voigt: ir. J.A. Hernandez (voorzitter), ing.J.P.van den Eishout (secretaris), WG.J.M.deBeijer, ing. M.Bergsma, ing.G.J. Laan, ir.H. Roos, ing.HAM. Wichern, ir.W Walters (verbin- dingssecretaris NNI),prof.ir. J.Stuip (coordinator), prof.dr.ir.J.F.Agema (mentor). De samenstelling vanwerkgroep 5"Flugsand" isals voigt: ing. G.J. Laan (voorzitter), Ing.J.Dekker (secretaris enrapporteur), J.van Herk, ing. J.D. Sanderse, ing.C.P.J. vanderVeeken, N.van derVeen, ing.J.G. Westerhoven, prof.ir. J.Stuip (coordinator), prof.dr.ir.J.F.Agema (mentor). 1 2 INHOUD 1 Onderwerp 4 2 Toepassingsgebied 4 3 Termen endefinities 4 3.1 Flugsand 4 3.2 Natuurlijke vochtigedichtheid 4 3.3 Los gestorte vochtigedichtheid 4 3.4 Natuurlijk watergehalte 4 3.5 Vrij watergehalte 5 4 Te verstrekken gegevens 5 4.1 Bij bestelling doordeafnemer teverstrekken gegevens 5 4.2 Bij levering doordeproducent teverstrekken gegevens 5 5 Materiaaleisen 5 5.1 Aigemeen 5 5.2 Kwaliteitsklassen vanFlugsand 5 5.3 Natuurlijkevochtigedichtheid 5 5.4 Vrijwatergehalte 5 5.5 Korrelverdeling vankwaliteitsklasse 1 6 5.6 Verontreinigingen 6 6 Keuring opmateriaaleisen 6 6.1 Locatie 6 6.2 Monsterneming 6 6.2.1 Aigemeen 6 6.2.2 Homogeniteit vandepartij 6 6.2.3 Aantal, grootte enplaats vandetenemen monsters 6 6.2.3.1 Aantal engrootte vandetenemen monsters 6 6.2.3.2 Plaats vanbemonstering uitdrijvend materieel 7 6.2.3.3 Plaats vanbemonstering uitrijdend materieel 7 6.2.3.4 Plaats vanbemonstering vanaftransportband 8 6.2.3.5 Plaats vanbemonstering uitdepot 8 6.3 Werkwijze bijmonsterneming 8 6.3.1 Toestellen enhulpmiddelen 8 6.3.2 Monsterneming uithet middel vantransport ofuit het depot 8 6.3.3 Monsterneming vanaftransportband 8 6.4 Transport enidentificatie vandemonsters 9 6.5 Keuringscriteria 9 6.5.1 Natuurlijke vochtigedichtheid 9 6.5.2 Vrij watergehalte 9 6.5.3 Korrelverdeling vankwaliteitsklasse 1 9 Titels vandevermelde normen 9 BIJLAGE-Proefbeschrijvingen 10 Proef 1 Proef 2 Proef 3 Proef 4 Proef 5 Flugsand, vochtigedichtheid envrij watergehalte - 1 Losgestorte vochtigedichtheid - 2 Natuurlijke vochtigedichtheid - 3 Vrijwatergehalte Flugsand, holleruimte naverdichting Flugsand, korrelverdeling (areometerproef) Flugsand, gehalteaanminerale deeltjesdoorzeef63/-lm Flugsand, korrelverdeling (zeefproef) - 1 Droge voorzeving - 2 Droge nazeving 10 10 10 12 12 13 16 17 17 18 3 4 1 2 3 3.1 3.2 3.3 3.4 Onderwerp Deze CUR-Aanbeveling geeftdefinities, eisenenregels tenaanzien vandekarakterisering en keuring vanFlugsand. Toepassingsgebied Een verwijzing naardeze Aanbeveling houdtindat aan ailehierin genoemde eisenmoet worden voldaan, tenzijanders isvermeld. De Aanbeveling regeltnietdeverantwoordelijkheden voordekeuring. De Aanbeveling isvan toepassing ophet gebruik vanFlugsand in: a. dijken; b. wegen; c. terreinophogingen; d. sleufaanvullingen entijdelijke rijbanen; e. aanvullingen achterdamwanden; f. funderingslagen vansportvelden. Termen endefinities Flugsand Flugsand iseen poreus loskorrelig materiaalvanvulkanische oorsprong.Hetbasismateri- aal bestaat voornamelijk uitvulkanisch glas.Deporien zijndeels gesloten, maarvoorhet grootste gedeelte echteropen. Toelichting De open porien bevatten gebonden water.Dekorrels hebben eenmaximale theoretische zeef- maat vanongeveer 10mm. Natuurlijke vochtigedichtheid De natuurlijke vochtigedichtheid (kgjm 3) isde dichtheid vandekorrels, inclusief hetna- tuurlijk gebonden water. Toelichting De natuurlijke vochtigedichtheid wordtgehanteerd inde kwaliteitsaanduiding vanFlugsand. Op de natuurlijke vochtigedichtheid iseen keuringseis gebaseerd. Hetbepalen vandenatuurlijke vochtige dichtheid (ziebijlage proefbeschrijvingen) iseen onderdeel vandekeuringsprocedure. Los gestorte vochtigedichtheid De los gestorte vochtigedichtheid isde dichtheid (kgjm')vanhetbulkmateriaal dieont- staat bijhet storten volgens eenwerkvoorschrift. Toelichting Het bepaien vandelos gestorte vochtigedichtheid (ziebijlage proefbeschrijvingen) iseen on- derdeel vandekeuringsprocedure. Natuurlijk watergehalte Het natuurlijk watergehalte ishet watergehalte in % (mjm) vanhetmateriaal, lOalsditon- der natuurlijke omstandigheden (inde natuurlijke afzettingeninconstructies bovende grondwaterspiegel) inevenwichtstoestand voorkomt.Hetnatuurlijk watergehalte isspec i- fiek, enisgrater naarmate denatuurlijke vochtigedichtheid geringeris. 3.5 4 4.1 4.2 5 5.1 5.2 Vrij watergehalte Het vrijwatergehalte ishet watergehalte in % (m/m) datboven hetnatuurlijk watergehalte tijdelijk inhet bulkmateriaal aanwezigkanzijntengevolge vaninvloeden vanbuitenaf (on- der andere neerslag). Toelichting Op het vrijwatergehalte iseen keuringseis gebaseerd.Hetbepalen vanhetvrijwatergehalte (zie bijlage proefbeschrijvingen) vormteenonderdeel vandekeuringsprocedure. Te verstrekken gegevens Bij bestelling doordeafnemer teverstrekken gegevens a. deaanduiding vandekwaliteitsklasse; b. eventueel aanvullende ofafwijkende eisen; c. indien ditvan tevoren isovereengekomen, deplaats(en) vanwinning en produktie; d. eenverwijzing naardeze Aanbeveling doorvermelding van: "volgens CUR-Aanbeveling 41". Bij levering doordeproducent teverstrekken gegevens Een levering moetperlading worden vergezeld vaneen door deproducent afte geven be- wijs vanoorsprong. Ophet bewijs vanoorsprong dienendevolgende gegevens tezijn ver- meld: a. dedatum vanaflevering; b. denaam vanhetschip ofbij transport perashet kentekennummer; c. denaam vandeproducent; d. deaanduiding vandekwaliteitsklasse; e. denaam ende plaats(en) vanwinning (produktie); f. demassa vandelading; g. eenverwijzing naardeze Aanbeveling. Materiaaleisen Aigemeen Op basis vandenatuurlijke vochtigedichtheid wordtFlugsand inverschillende kwaliteits- klassen geleverd. DezeAanbeveling geeftvoorklasse 2en 3geen andere eisendande klassegrenzen. Kwaliteitsklassen vanFlugsand Tabel1 -Kwaliteitsklassen kwaliteitsklasse 1 2 3 natuurlijke vochtigedichtheid kg/m 3 ~1700 1700 -1900 1900 -2100 5.3 5.4 Natuurlijke vochtigedichtheid De natuurlijke vochtigedichtheid vanFlugsand dientaandein5.2 gegeven eisenvoorde klassegrenzen tevoldoen. Vrij watergehalte Het vrijwatergehalte vanFlugsand magmaximaal 4,0 % (m/m) bedragen. 5 :::;8 % (m/m); : ::; 15 % (m/m); : ::; 10 % (m/m). 6 5.5 5.6 6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.3.1 Korrelverdeling vankwaliteitsklasse 1 De korrelverdeling vanFlugsand vankwaliteitsklasse 1 moet voldoen aandevolgende ei- sen: a. fractie::; 2 /.lIT1 b. door zeef NEN 2560 -63 11m c. opzeef NEN 2560 -C8 Verontreinigingen Flugsand maggeen visueel waarneembare ofchemisch tebepalen verontreiniging of vreemde bestanddelen inzodanige hoeveelheden bevatten,datdeze schadelijk zijnvoor de constructieve toepassingvanhetFlugsand ofvoor hetmilieu waarin hetFlugsand wordt toegepast. Keuring opmateriaaleisen Locatie De eisen volgens 5.3 totenmet 5.6 gelden bijaanvoer nabijofop het werk inhet middel van transport. Bijkeuring eldersmoetbijde interpretatie vandekeuringsresultaten reke- ning worden gehouden metdeeventuele invloedenvanopslag, overslag entransport opde eigenschappen vanhetFlugsand. Toelichting Omdat hetvrijwatergehalte aanverandering onderhevigkanzijn, ishet tijdstip waarop demon- sters worden genomen bijvoorkeur voorafgaand aanhetlossen. Monsterneming Aigemeen De voor dekeuring benodigde monstersdienenaselect teworden genomen enrepresen- tatief tezijn. Toelichting Afhankelijk vandeteonderzoeken eigenschapkanhetmeer ofminder moeilijk zijneen vol- doende representatieve bemonsteringuittevoeren. Zoweldenatuurlijke vochtigedichtheid, het vrij watergehalte alsdekorrelverdeling kunnenperpartij vanplaats totplaats verschillen alsge- volg vanvariatie inde winplaats(en) enals gevolg vanladen, lossen enopslag. Hetisdaarom niet mogelijk gedetailleerde pasklareoplossingen tegeven voorailegevallen. Hetmet beleid en inzicht kiezenentoepassen vaneen indeze norm omschreven werkwijze(zie6.2.3) isvoor- waarde vooreenzogoed mogelijke representativlteit vandebemonstering. Homogeniteit vandepartij Wanneer opgrond vaneen visuele beoordeling vandetekeuren partijinhomogeniteit of mogelijk inhomogeniteit vandepartij aanwezig wordtgeacht, moetdezepartij worden ge- splitst inhomogeen veronderstelde deelpartijen.Demonsterneming moetperhomogeen veronderstelde deelpartijwordenuitgevoerd. Wanneer eenvandedeelpartijen blijkensdekeuringsresultaten nietaandeeisen voldoet, geldt datdepartij nietvoldoet. Indien afzondering vandedeelpartij(en) dieniet aandeeisen volde(e)d(en) opeenvoudige wijze mogelijk is,kan worden overeengekomen hetresterende deelvandepartij alsaf- zonderlijke partijtebeschouwen. Aantal, grootte enplaats vandetenemen monsters Aantal engrootte vandetenemen monsters Voor dekeuring opdegestelde materiaaleisen ishet aantal teonderzoeken monstersaf- hankelijkvanhetmiddel vantransport waarmeeaanvoerplaatsheeft. Indiendemonster- neming plaatsheeft uiteen scheepslading, dienthetaantal teonderzoeken monstersten minste 6te bedragen. Uitrijdend materieel dienttenminste 1monster teworden geno- men. Bijmonsterneming vanafeentransportband ishet aantal monsters afhankelijk van het tebeladen transportmiddel (schiprespectievelijk voertuig),6respectievelijk 1.Bij be- monstering vaneen depot dienen minimaal 6monsters teworden genomen bijeen teon- derzoeken hoeveelheid :0:; 1500 t.Bij een grotere hoeveelheid tekeuren materiaal dientper 500 t,1monster extrateworden genomen. leder monster bestaat uitdrie grepen vanongeveer gelijkegrootte. Degrootte vandemon- sters dientminimaal 12liter tebedragen. 6.2.3.2 Plaats vanmonsterneming uitdrijvend materieel Neem bijhet bemonsteren veerhetlossen vaneen scheepslading zogoed mogelijk opde in figuur 1aangegeven plaatsendebenodigde hoeveelheid materiaal.De3grepen perraai vormen 1monster. Wanneer gedurende hetlossen opgrond vaneen visuele beoordeling deindruk ontstaat dat hetmateriaal dieperuitde partij afwijkend isvan heteerder bemonsterde materiaal, dient deprocedure vandebemonstering voarditafwijkende materiaalteworden herhaald. Dit materiaal geldtdaarbij alsafzonderlijke partij. 3/12 I j- -I- 4/12 1 4/12 I 1/,2 1 r-----I h'~1/6 h h'= 1/2 h h'~ 5/6 h h'~ 5/6 h h'~ 1/2 h h'= 1/6 h 1/12 I r-----i I 4/12 I I-A 4/12 1 DSN A-A 3/12 I ~ greep ~'I ,1 Figuur 1- Bemonsteringsp/aatsen van",en scheeps/ading 6.2.3.3 Plaats vanmonsterneming uitrijdend materieel Neem bijhet bemonsteren veerhetlossen hetbenodigde monsterdoorgrepen samente stellen dieopde infiguur 2aangegeven plaatsengenomen zijn. greep ~r o DSN A-A greep h'=1/2h h'=1/6h ~ 1/21 1 1 h'=5/6h -I- A 1/21 ~ LJ LJ LJ Figuur 2- Bemonstenngsp/aatsen vaneen auto/ading 7 6.2.3.4 6.2.3.5 Plaats vanmonsterneming vanaftransportband Neem aselect tijdenshettransport vandepartij het(de) benodigde monster(s) vande1 respectievelijk 6maal stilgezette band. Bij het nemen vande6monsters dienendemonsters gelijkmatig overdeheIepartij tewor- den genomen. De afzonderlijke grependienenmetgebruikmaking vaneen bemonsteringsframe engelijk- matig verdeeld overdelengte vandetransportband teworden genomen. Plaats vanmonsterneming uitdepot Neem aselect verspreid overhetoppervlak, danweldieper nawegname vanbovengelegen materiaal debenodigde monsters. Toelichting Uitgangspunt bijde voorgeschreven bemonsteringisdat hetdepot inprincipe homogeen isen dat aile materiaal bereikbaar isvoor monsterneming. Voorzover dieper gelegen materiaal niet bij de monsterneming isbetrokken, bestaatonzekerheid overderepresentativiteit vandebe- monstering vanhetdepot. 6.3 Werkwijzebijmonsterneming 6.3.1 Toestellenenhulpmiddelen a. schop metopstaande zij-enachterkanten, waarvandeopbrengst gelijkisaan tenmin- ste het materiaal nodigvooreengreep; b. plank, langcirca 1,2men breed circa0,5m; c. bemonsteringsraam metschraper, bijvoorbeeld volgensfiguur3,en zodanig datdevia het bemonsteringsraam teonttrekken hoeveelheid materiaaltenminste overeenkomt met eengreep; d. bussen, zakkenofvaten voorverpakking vanhetmonster. Figuur 3- Voorbeeld vaneen bemonsteringsraam 8 6.3.2 6.3.3 Monsterneming uithet middel vantransport ofuit het depot Verwijder detoplaag waarvan magworden verondersteld datuitdroging heeftplaatsgehad. Neem meteenschop metopstaande zij-enachterkant debenodigde greep,waarbij de greep vanuit hetoppervlak zodiep mogelijk moetworden opgeschept. Maak, indienhetmateriaal ondereenhelling isgelegen, gebruikvaneen monsterplank. Drijf bijde monsterneming deplank, bijwijze vankeerschot, overeenhoogtelijn inhet ta- Iud van dehoop enneem meteenschop aandeonderzijde vandeplank zoveel materiaal weg alsnodig isvoor eengreep. Monsterneming vanaftransportband Stop deband enwig hetbemonsteringsraam inhet materiaal zodanigdatditraam het draagvlak vandetransportband overzijngehele breedte raakt. Schraap alhet materiaal tussendezijwanden vanhetraam wegenvang ditop ineen daar- voor geschikt opvangvat. 6.4 6.5 6.5.1 6.5.2 6.5.3 Transport enidentificatie vandemonsters Tijdens transport enopslag dienen demonsters inluchtdichte afgeslotenzakken,bussen of vaten tezijn verpakt. Een monster moetworden vergezeld dooreenwaarmerk, opgestelddoordepersoon diede bemonstering heeftuitgevoerd. Hetwaarmerk moetdevolgende informatie bevatten: a. een verwijzing naardeze Aanbeveling; b. denaam van deopdrachtgever; c. denaam vanhetschip ofhet kentekennummer vanhetrijdend materieel waaruithetmonster isgenomen; d. denamen vandeaanwezigen; e. deaanduiding vandekwaliteitsklasse; f. dedatum ende plaats vanbemonstering; g. deomstandigheden tijdenshetbemonsteren, onderandere de weersgesteldheid; h. een aanduiding vanhetmonster; i. denaam enhandtekening vandemonsternemer. Keuringscriteria Natuurlijke vochtigedichtheid De natuurlijke vochtigedichtheid vanaile in6.2.3 genoemde monsterswordtbepaald vol- gens deproefbeschrijving 1.2inde bijlage. Bij onderzoek vaneen monster perpartij dienthetresultaat tevoldoen aandeeisen vol- gens deovereengekomen kwaliteitsklasse(zietabel1 van5.2). Indien meerdere monsters per partij worden onderzocht, dienthetrekenkundig gemiddeldevanaile resultaten tevol- doen aandeze eisen. Deafzonderlijke resultatenmogendebovengrens vandebetreffende klasse nietoverschrijden. Vrij watergehalte Het vrijwatergehalte vandein6.2.3 genoemde monsterswordtbepaald volgensproefbe- schrijving 1.3inde bijlage. Bij onderzoek vaneen monster perpartij dienthetresultaat tevoldoen aandeeis volgens 5.4. Indien meerdere monstersperpartij worden onderzocht, dienthetrekenkundig ge- middelde vanaileresultaten tevoldoen aandeze eis. Korrelverdeling vankwaliteitsklasse 1 De korrelverdeling wordtbepaald volgensproefbeschrijving 3in de bijlage. De korrelverdeling dientteworden bepaald vanhet(de) analysemonster(s) waarvandena- tuurlijke vochtige dichtheid isbepaald. Indieneenmonster vaneen partij isgenomen, dient de korrelverdeling vanditmonster tevoldoen aandein5.5 genoemde eisen. Indien meermonsters vaneen partij zijngenomen, dientdekorrelverdeling teworden be- paald vanhetmonster metdeopeen nahoogste ende opeen nalaagste natuurlijke voch- tige dichtheid. Het rekenkundig gemiddeldevandeze beide korrelverdelingen moetvoldoen aandein5.5 genoemde eisen. Titels vandevermelde normen NEN 2560 1980 Controlezeven -Draadzeven enplaatzeven metronde en vierkante gaten 9 BIJLAGE-Proefbeschrijvingen Proef 1-Flugsand, vochtigedichtheid envrij watergehalte Proef 1.1-Los gestorte vochtigedichtheid Benodigdheden a. metalen cilindrisch vat,inwendige middellijncirca240mm, inwendige hoogtecirca 240 mm, inhoud circa10I(zie figuur 4); b. balans, nauwkeurigheid 10g; c. trechter enstatief (voordetrechter ziefiguur 4); d. schepUe) enstalen lineaal. Figuur 4- Her 10 liter vat Uitvoering Bepaal deinhoud vanhetvat(vin ml) uitde inwendige dimensies ofovereenkomstig de methode volgensproef4.5van deStandaard RAW-Bepalingen "Voorbereidingc.Bepaling van hetinwendige volumevanhetijkvat". Brenghierbij degenoemde schijvennietaan. Bepaal doorweging demassa vanhetvat(m 1 ing). Monteer detrechter inhet statief enplaats detrechter middenbovenhetvat, zodanig dat de afstand tussendeuitloop vandetrechter ende bovenkant vanhetvat 150 mmbe- draagt. Vul hetvat met Flugsand doorhetFlugsand metdeschep inde trechter tescheppen, tot- dat hetvatzodanig metFlugsand isgevuld datnaafstrijken hetvatgeheel isgevuld. Strijk zonder verdichtende invloedhetFlugsand metbehulp vandelineaal af,zodat hetvatoveral tot debovenkant isgevuld, waarbijovertollig Flugsandwordtverwijderd. Bepaaldemassa van hetvolledig gevulde vatm,. Berekening Bereken, meteen nauwkeurigheid van1kg/m 3, delos gestorte vochtigedichtheid metde formule: p= waarin: m,-m 1 v 10 p isde los gestorte vochtigedichtheid, inkg/m 3; m, isde massa vanhetvolledig metFlugsand gevuldevat,ing; m 1 isde massa vanhetvat, ing; v ishet volume vanhetvat, inml. Proef 1.2-Natuurlijke vochtigedichtheid Benodigdheden a. maatcilinder, inhoudtenminste 250ml,nauwkeurigheid 1ml; b. balans, nauwkeurigheid 0,5g; c. lepel entrechter. Uitvoering Vul demaatcilinder metcirca 120mlleidingwater, leesnauwkeurig hetvolume af (va inml) en bepaal demassa vandemaatcilinder metinhoud (m a ing). Schepongeveer 50gFlugsand metbehulp vandelepel endetrechter inde maatcilinder en bepaal opnieuw hetvolume inde maatcilinder (v,inml) ende massa vandemaatcilin- der met inhoud (m,ing). Herhaal dezehandelingen tweemaaldoortelkens ongeveer 50gFlugsand toetevoegen en bepaal daarbij beidemalen hetvolume inde maatcilinder (v,en v 3 in ml) endemassa van de maatcilinder metinhoud (m, enm 3 ing). Bepaal delos gestorte vochtigedichtheid (proef1.1)vanhetFlugsand (pinkg/m 3). Berekeningen Bereken, meteen nauwkeurigheid van1kg/m 3, devolgende natuurlijke vochtigedichthe- den: m,- ma ,in kg/m 3 p'n1= V-V , a m,-m, ,in kg/m 3 pln2 = V-V 2 , m 3 - m, ,in kg/m 3 p'n3 = V-V 3 , waarin: ma isde massa vandemet water gevulde maatcilinder, ing; m, isde massa vandemet water enongeveer 50gFlugsand gevulde maatcilinder, ing; m, isde massa vandemet water enongeveer 100gFlugsand gevulde maatcilinder, ing; m 3 isde massa vandemet water enongeveer 150gFlugsand gevulde maatcilinder, ing; va ishet volume vanhetwater inde maatcilinder, inml; v, ishet volume vanhetwater enongeveer 50gFlugsand inde maatcilinder, inml; v, ishet volume vanhetwater enongeveer 100gFlugsand inde maatcilinder, inml; v 3 ishet volume vanhetwater enongeveer 150gFlugsand inde maatcilinder, inml. Bereken, meteen nauwkeurigheid van1kg/m 3, degemiddelde natuurlijkevochtigedicht- heid (p') als: pin = 3 , in kg/m3 Indien deverhouding tussenhetmeetresultaat vandenatuurlijke vochtigedichtheid (p'c) en de los gestorte vochtigedichtheid (p) gelijk isaan 2,04, isde gemeten natuurlijke voch- tige dichtheid (p') hetdesbetreffende proefresultaat (pJ Bereken, indiendeverhouding tussenhetmeetresultaat vandenatuurlijke vochtigedicht- heid (p'c) ende los gestorte vochtigedichtheid (p) niet gelijk isaan 2,04, detebepalen na- tuurlijke vochtige dichtheid (p) als: [ 1000 ] p = 1000 + 2,04 . p 1- - ,inkg/m 3 n pin met een nauwkeurigheid van1kg/m 3, waarin: Pc isde natuurlijke vochtigedichtheid, inkg/m 3; p isde los gestorte vochtigedichtheid, inkg/m 3; p'c ishet meetresultaat vandenatuurlijke vochtigedichtheid, inkg/m 3? 11 12 Proef 1.3-Vrij watergehalte Het vrijwatergehalte wordtuitgedrukt in%(mjm) vanhetnatuurlijk voehtigemateriaal (proef 1.2). Bereken hetvrijwatergehalte (w), meteen nauwkeurigheid van0,1%(mjm), als: [ 2,04. ~-1 ], in % Pc waarin: w, ishet vrijwatergehalte, in%(mjm); Pc isde natuurlijke voehtigediehtheid, inkgjm 3; P isde los gestorte voehtigediehtheid, inkgjm 3; p'c ishet meetresultaat vandenatuurlijke voehtigediehtheid, inkgjm 3? Proef 2-Flugsand, holleruimte naverdichting Benodigdheden a. steekring: eilindrisehe vormvanroestvast staal,inwendige diameter95,7 ± 0,5 mm, inwendige hoogte81,5 ± 0,5 mm, inwendig volumeVem 3, berekend meteennauw- keurigheid van0,1em 3, aandebovenzijde voorzienvaneen afneembaar eilindriseh kraagstuk vanroestvast staal,dezelfde inwendige diameter,inwendige hoogte40mm; b. sehuifmaat; e. sehop; d. toestel, bestaande uiteen raamwerk vanhoekstaal, grondoppervlak tenminste 0,3 x0,4 m 2, voorzien vaneen metalen leibuis,lengte0,5m,inwendige diameter 64 mm, waarin eengewieht van6kg vrij kan vallen; e. waterpas; f. stalen lineaal; g. vlakke metalen plaat; h. borstel; i. zak van kunststof; j. balans, nauwkeurigheid 0,1g; Uitvoering Voer deproef uitals proef 4.4"Steekringmethode" vandeStandaard RAW-Bepalingen, met dien verstande dathetmet desteekring verwijderde materiaalnietmag worden gedroogd. Bepaald voorelkmonster devoehtige diehtheid vanhetinsitu materiaal enbereken hier- van hetgemiddelde (ainkgjm 3). Bepaal vaneen monster, genomen terplaatse vanhetsteekringmonster metdeopeen na laagste voehtige diehtheid denatuurlijke voehtigediehtheid (proef1.2)enhet vrijwaterge- halte (proef 1.3).Bepaal hetzelfde vaneen monster, genomen terplaatse vanhetstee- kringmonster metdeop een nahoogste voehtige diehtheid. Berekenvandealdus gevon- den waarden degemiddelde natuurlijkevoehtigediehtheid (binkgjm 3) enhet gemiddelde vrij watergehalte (cin%). Berekening Bereken meteennauwkeurigheid van1% de holle ruimte metdeformule: {a (1-0,01 .c) }. 100 % 1- ?.. waarin: a isde gemiddelde voehtigediehtheid vanhetsteekringmonster, inkgjm 3; b isde gemiddelde natuurlijkevoehtigediehtheid, inkgjm 3; c ishet gemiddelde vrijwatergehalte, in%(mjm). Proef3-Flugsand, korrelverdeling (areometerproef) (op basis vanproef 1.0en1.2 van deStandaard RAW-Bepalingen 1990) Benodigdheden a. spatel; b. monsterverdeelapparaat; c. zeef 2mm; d. balans, nauwkeurigheid 0,01g; e. droogstoof, 70 ± 5DC; f. bekerglas, 250ml; g. roerstaaf; h. mengtoestel meteen mechanisch aangedreven roerwerk,aantalomwentelingen per minuut inonbelaste toestand300,enmet eendispersiebeker dieisvoorzien vankeer- schotten. Hetroerwerk reikttotten minste 19mm enten hoogste 38mm boven debo- dem vandebeker; i. glazen bezinkingscilinder metmaatcirkel voor1000 ml,inwendige diameterzodanig, dat deafstand vandemaatcirkel totdebovenzijde vandebodem 360 ± 20 mm be- draagt; j. rubberstop; k. chronometer; I. areometer, typeASTM hydrometer 152H-62, meetbereik 0-60 gjl; m. waterbad, meetbereik 16tot enmet 30DC, nauwkeurigheid ± 1DC; n. exsiccator, metdroogmiddel; o. thermometer, nauwkeurigheid 0,5DC(bij voorbeeld thermometer ASTM15C); p. glazen cilinder ofhoog bekerglas vangeschikte maatomdeareometer tussentweeaf- lezingen ingedestilleerd watertebewaren; q. peptisator: oplossingvan40gnatriumhexametafosfaat in1000 mlgedestilleerd wa- ter, door toevoeging vannatriumcarbonaat gebrachtopeen pH = 8-9; r. ultrasoon bad,frequentie tenminste 40kHz. Uitvoering Oroog hetmonster aandelucht. Homogeniseer hetmonster. Verrichtdevolgende hande- lingen intweevoud. Neem eenrepresentatief deelvanhetmonster doormiddel vanhetmonsterverdeelappa- raat. Kies dehoeveelheid materiaalzodanigdatdemassa (ing)ongeveer 100maal zogroot is als dezeefmaat (inmm) diedemaximale korrelgrootte aangeeft. Zeef hetdeelmonster afop zeef 2mm. Maak vandefractie opzeef 2mm deeventueel nogovergebleven kluitjesvoorzichtig fijn en zeef hetmateriaal nogmaals afdoor zeef2mm. Weeg defractie doorzeef2mm (a ltJ. Neem vandeze fractie 10 a 15 g(m ltJ en droog ditmateriaal gedurende tenminste 48uur in de droogstoof totconstante massa(n ltJ. Was hetmateriaal opzeef 2mm uitopzeef 2mm endroog hetinde droogstoof totcon- stante massa. Weeg hetnaafkoelen inde exsiccator meteennauwkeurigheid van0,5g (b ltJ. Voer met het materiaal opzeef 2mm dezeefproef (proef5)uit enweeg hetmateriaal datopdever- schillende zevenblijftliggen. Neem vanhetaan delucht gedroogde materiaaldoorzeef2mm: m n . 100, ing(c ltJ Breng dezehoeveelheid materiaaloverinhet bekerglas envoeg 125mlpeptisator toe. Roer hetmateriaal ommet deroerstaaf, totdatailekorrels goedzijnbevochtigd enlaat het ten minste 16uur weken. Brenghetmengsel volledigoverinde dispersiebeker envoeg ge- 13 destilleerdwatertoe,totdat debeker voormeer dandehelft isgevuld. Roerdeinhoud ge- durende 10 minuten methetmengtoestel geplaatstinhet ultrasoon bad. Breng onmiddellijk nahet roeren deinhoud vandedispersiebeker overinde bezinkingsci- linder envul deinhoud metgedestilleerd wateraantot 1000 mi.Bevestig derubberstop op decilinder. Draai decilinder ineen verticaal vlakover eenhoek van 180° endraai hierna decilinder weer inde oorspronkelijke standterug. Herhaal dezehandelingen gedurende60seconden opeen zodanige wijzedatintotaal de cilinder 60 maal wordt gedraaid: 30 maal heenen 30 maal terug. Blijftertijdens dedraai- ende bewegingen materiaalachteropde bodem, maakditdan losdoor decilinder, metde rubberstop aandeonderzijde, heftigteschudden. Zet decilinder opeen trillingsvrije plaats,drukdechronometer in,verwijder derubberstop en lees deareometer afna 2, 5,15 en 30 minuten enna 1. 4 en 24 uur. Breng deareometer telkens 20-25 seconden voorhettijdstip vandeaflezing voorzichtig in de vloeistof, ongeveeropdediepte waarhijblijft drijven. Leesdeareometer aandebo- venzijde vandemeniscus af.Verwijder onmiddellijk nahet aflezen deareometer uitde vloeistof enbreng hemmeteendraaiende bewegingoverinhet glas metgedestilleerd wa- ter. Plaats decilinder tussendeaflezingen na2en 5minuten inhet waterbad. Bepaalna iedere aflezing detemperatuur vandevloeistof encorrigeer opgrond hiervan deafgelezen waarde "). Breng nade laatste aflezing deinhoud vandecilinder overopzeef 6311m met daarop, in verband metdemaximaal toelaatbare hoeveelheid materiaalopeen zeef, zeven metgro- tere zeefopeningen enspoel zolang, tothet waswater helderis.Droog hetopdezeef 63 11m endezeven metgrotere zeefopeningen achtergebleven materiaalineen droogstoof tot constante massa. Voer hiermee dezeefproef (proef5)uit enweeg hetmateriaal datopdeverschillende ze- yen blijft liggen. Berekening Bereken ailewaarden alsgemiddelde vantwee uitkomsten. 1. Bereken demassa vandefractie doorzeef2mm indroge toestand (e ftJ als: e= a m-n n +1 , in g, met eennauwkeurigheid van 0,1 g. 2. Bereken dehoeveelheden vandezeeffracties alsmassapercentages vanhettotale deelmonster indroge toestand (b + e ftJ, door dehoeveelheden opzeef 2mm tever- menigvuldigen met: 100 b+e , en de hoeveelheden doorzeef2mm met a c 100 b+e , in %, met een nauwkeurigheid van 0,1 % 14 ') Bepaling vandecorrectie voorareometeraflezingen: Vul debezinkingscilinder met 1000 mlvloeistof, bestaande uitgedestilleerd waterenpeptisator en wel indezelfde verhouding alsbijde areometerproef wordtgebruikt. Plaatsdecilinder inhet waterbad, T,°C. Laat, wanneer detemperatuur vandevloeistof inde cilinder gelijkisgeworden aan dievan hetwaterbad, deareometer voorzichtig inde vloeistof zakken.Leesdeareometer af aan debovenzijde vandemeniscus, nadatdeareometer detemperatuur vandevloeistof heeft aangenomen. Dezeaflezing, vermenigvuldigd met-1,isde correctie voorareometeraflezingen bij T, °C. Herhaal deproef bijT,°C en maak eengrafische voorstelling vanhetrechtlijnig verband tussen temperatuur encorrectie. KiesT,en T,zodanig datdetemperaturen, gemetenbijde are- ometerproef, tussenT,en T,liggen. Leesdecorrectie bijde gemeten temperaturen uitde grafi- sche voorstelling af. 3.Bereken hetmassapercentage vandekorrels dienog insuspensie zijnophet tijdstip van deareometeraflezing (gecorrigeerdewaarde r) als: r.a c 100 b+e , in %, met eennauwkeurigheid van0,1 % 4. Bereken, meteennauwkeurigheid van0,001 mm,dehierbij horende grootste korrel- diameter als: _/h . k -" T ,Inmm waarin: k iseen factor diezowel afhankelijk isvan detemperatuur vandesuspensie alsvan de dichtheid vandekorrels. Intabel 2zijn dewaarden voorkvoor eenaantal tem- peraturen bijeen dichtheid van2650 kgjm 3 weergegeven; h isde effectieve diepte,datishet hoogteverschil, inmm, tussen hetvloeistofop- pervlak inde bezinkingscilinder enhet niveau vandatdeel vandesuspensie waar- van dedichtheid wordtgemeten. Intabel 3zijn debijde verschillende areometer- aflezingen behorende uitkomsten voor h weergegeven; is de tijdsduur dieisverlopen tussenhetneerzetten vandecilinder enhet tijdstip waarop deareometer isafgelezen, inminuten. Het percentage kleinerdan2Ilm wordt verkregen doormiddel vanlineaire interpolatie. Tabe/ 2- k-waarden vaardeberekening vandekarre/diameter bijeen dichtheid vande karre/s van2650 kgjm 3 temperatuur ktemperatuur k in °C in °C 16 0,00454 240,00411 17 0,00448 250,00407 18 0,00442 260,00402 19 0,00437 270,00398 20 0,00432 280,00394 21 0,00426 290,00389 22 0,00421 300,00358 23 0,00416 15 16 Tabel 3- h-waarden bijverschillende areometeraf/ezingen (type152H-62) areometer- hinmm areometer- hinmm areometer- hin mm aflezing aflezingaflezing 0 163 21129 4196 1 161 22127 4294 2 160 23125 4392 3 158 24124 4491 4 156 25122 4589 5 155 26120 4688 6 153 27119 4786 7 152 28117 4884 8 150 29115 4983 9 148 30114 5081 10 147 31112 5179 11 145 32111 5278 12 143 33109 5376 13 142 34107 5474 14 140 35106 5573 15 138 36104 5671 16 137 37102 5770 17 135 38101 5868 18 133 399959 66 19 132 40976065 20 130 Proef 4-Flugsand, gehalteaanminerale deeltjesdoorzeef63Ilm (op basis vanproef 2van deStandaard RAW-Bepalingen 1990) Benodigdheden a. benodigdheden voordezeefproef (proef5); b. monsterverdeelapparaat; c. spatel; d. balans, nauwkeurigheid 0,1g; e. droogstoof, 70 ± 5ac; f. bekerglas ofpan; g. roerstaaf; h. chronometer; i. bakje vanroestvast staal; j. peptisator: oplossingvan40gnatriumhexametafosfaat in1000 mlgedestilleerd wa- ter, door toevoeging vannatriumcarbonaat gebrachtopeen pH = 8-9. Uitvoering Neem eenrepresentatief deelvanhetmonster metbehulp vanhetmonsterverdeelappa- raat. Neem ongeveer zoveelmaall00 gmateriaal alsdezeefmaat inmm diedemaximale korrelgrootte aangeeft. Droog hetmateriaal gedurende tenminste 48uur totconstante massa(a ftJ ineen droog- stoof meteentemperatuur van70±5 ac. Breng hetmateriaal overinhet bekerglas envoeg peptisator toe,zodanig dathetmateri- aal ruim metvloeistof isbedekt. Roerhetmateriaal ommet deroerstaaf, totdatailekor- rels goed zijnbevochtigd enlaat hetten minste 16uur weken. Voeg water toe. Roer hetmengsel gedurende 1minuut om,laathetgrove materiaal gedurende enigese- conden bezinken endecanteer devloeistof daarnaovertenminste tweeopelkaar ge- plaatste zeven,namelijk dezeef 631lm metdaarop dezeef 1251lm enindien nodigdezeef 2mm. Herhaalhettoevoegen vanwater, omroeren, latenbezinken endecanteren, totdathetwas- water helder is. Breng alhet materiaal inhet bekerglas ofde pan plus hetmateriaal opde bijhet decante- ren gebruikte zeveninhet bakje vanroestvast staalendroog hetgedurende tenminste 48 uur inde droogstoof. Verricht methetmateriaal vervolgens dedroge nazeving (proef5.2)enbreid daartoe de stapel zeven, indiennodig, naarboven uit,rekening houdend metdemaximaal toegestane hoeveelheid materiaalopiedere zeef(proef 5).Inplaats vantwee zeven kanoak dezeef- stapel directmetdegewenste zevenworden uitgebreid. Hetdrogen vanhetmonster ge- beurt daninde zeefset. Verzamel hetmateriaal opaile zeven enweeg het(c ff), met eennauwkeurigheid van 0,1 g. Berekening Bereken hetgehalte aanminerale deeltjesdoorzeef6311m van hetgehele monster als: a-c a . 100 %, met eennauwkeurigheid van 0,1 %. Proef 5-Flugsand, korrelverdeling (zeefproef) (op basis vanproef 6.0 van deStandaard RAW-Bepalingen 1990) Benodigdheden a. balans, nauwkeurigheid tenminste 0,001 maaldemassa vanhettezeven materiaal; b. zeven volgens NEN 2560; c. zeefmachine oftriltafel, tenzijmetdehand wordt gezeefd; d. zeefdeksel; e. zeefbodem; f. droogstoof, 70 ± 5 DC; g. borstel. Proef 5.1- Droge voorzeving Stapel voarmechanische zevingdetegebruiken zeveninvolgorde vanmaaswijdte enaf- meting dergaten metdezeef metdekleinste mazenofgaten onderenbreng dezeefbo- dem aan. Breng vervolgens eenhoeveelheid tezeven materiaal opdebovenste zeef,doch nietzo- veel datzich openig tijdstip tijdensdezeving opeen ofmeer vandegebruikte zeveneen grotere hoeveelheid materiaalbevindtdanvolgens tabel4is toegestaan. Tabel 4- Toegestane hoeveelheid materiaalopeen zeef op de zeven 63, 90, 125, 180 11m 250, 355,500,710 11m 1, 1,4, 2,2,8 mm C4, C5,6, C8,Cl1,2 hoeveelheid materiaal,ing zeven metmiddellijn zevenmetmiddellijn 200 mm 350 mm 200 350 500 800 1500 Bewaar derest vanhettezeven materiaal. Bevestig hetzeefdeksel opdebovenste zeef. Plaats destapel zeveninde zeefmachine ofop detriltafel enzeef gedurende tenhoogste tien minuten. Zorgervoor, datdescheiding derfracties reedsgrotendeels wordtvoltooid tijdens dezedroge voorzeving. 17 18 Gebruik, indienmetdehand wordt gezeefd, iederezeefafzonderlijk involgorde vanafme- ting dergaten enmaaswijdte, tebeginnen metdezeef metdegrootste gatenofmazen en handel verderovereenkomstig hetvoorgaande, behoudenshetgebruik vandezeefmachine of de triItafel. Bewaar hetmateriaal datinde zeefbodem isverzameld. Proef 5.2-Droge nazeving Zeef hetmateriaal opdeafzonderlijke zevennamet dehand inde volgorde vanafnemende gatafmeting ofmaaswijdte. Brenghetmateriaal, datdoor eenzeef gaat, opdevolgende zeef enhet materiaal, datdoor delaatste zeefgaat, inde zeefbodem. Gaopdevolgende wijze naofhet einde vandezeving isbereikt. Borstel deonderzijde vandezeef afmet deborstel teneinde verstopte mazenofgaten te openen. Houddezeef, meteenmiddellijn vanhetmontuur van200 mm, enigszins schuin in de ene hand ensla dezeef ongeveer 120maal perminuut tegendeandere hand.Draai de zeef telkens na25 slagen overeenhoek van90°enklop erIicht mee opeen vaste on- dergrond. Houd dezeef, meteenmiddellijn vanhetmontuur van350 mm, enigszins schuininbeide handen enschud haarongeveer 120maal perminuut heenenweer. Draaidezeef telkens na 25 maal schudden overeenhoek van90°enklop erlicht mee opeen vaste ondergrond. Het einde vandezeving isbereikt wanneer tijdenshetzeven gedurende 1minuut nietmeer dan 1 % van hetnog opdezeef aanwezige materiaaldoordezeef gaat. Herhaal eventueel dezeefprocedure meteenvolgende hoeveelheid vanhettezeven ma- teriaal engazovoort, totdat allesisgezeefd. Verzamel degelijknamige zeeffractiesenhet materiaal inde zeefbodem. Weeghetmateriaal opde afzonderlijke zeven (b,ltJ eninde zeefbodem, meteen nauwkeurigheid van0,1 % van degehele hoeveelheid gezeefdmate- riaal. Berekening Bereken defracties tussenopeenvolgende zevenals: . 100 %, en defractie doordefijnste zeefals: a - I. b ~ .100 %, aile met eennauwkeurigheid van0,1 %. a 19 Auteursrechten Aile rechten voorbehouden. Nietsuitdeze uitgave magworden verveelvoudigd, opgeslagenineen ge- automatiseerd gegevensbestand ofopenbaar gemaakt, inenige vormofop enige wijze, hetzijelektro- nisch, mechanisch, doorfotokopieen, opnamenofop enig andere manier, zondervoorafgaande schrif- .. telijketoestemming vandeCUR. Het istoegestaan overeenkomstig artikel15aAuteurswet 1912gegevens uitdeze uitgave teciteren in artikelen, scriptiesenboeken, mitsdebron opduidelijke wijzewordt vermeld, alsmededeaandui- ding vandemaker, indiendezeinde bron voorkomt. "©CUR-Aanbeveling 41 "Flugsand", juni1994, Stichting CUR,Gouda." Aansprakelijkheid De CUR endegenen dieaan deze publikatie hebbenmeegewerkt, hebbeneenzogroot mogelijke zorg- vuldigheid betrachtbijhet samenstellen vandeze uitgave. Nochtans moetdemogelijkheid nietworden uitgesloten datertoch fouten enonvolledigheden indeze uitgave voorkomen. ledergebruik vandeze uitgave engegevens daaruitisgeheel vooreigen risicovandegebruiker endeCUR sluit, mede tenbe- hoeve vanaldegenen dieaan deze uitgave hebben meegewerkt, iedereaansprakelijkheid uitvoor schade diemocht voortvloeien uithet gebruik vandeze uitgave endedaarin opgenomen gegevens, tenzij deschade mochtvoortvloeien uitopzet ofgrove schuld zijdens deCUR en/of degenen dieaan deze uitgave hebben meegewerkt. Gouda, juni1994 Het Bestuur vandeCUR Stichting CUR,Buchnerweg 3,Postbus 420,2800 AKGouda, tel.01820-39600 20