CUR-Aanbeveling 107
Gietvloeren met calciumsulfaat als bindmiddel

1 Aanbeveling 107 Gietvloeren met calciumsulfaat als bindmiddel In 1998 verscheen CURAanbeveling 62 "Gietvloeren met calciumsulfaat als bindmid del". Hierin waren eisen opgenomen ten aanzien van de toe te passen grondstoffen, spe cie en mortel en de verwerking van de specie tot een gietvloer. Verder waren eisen opge nomen voor de wijze waarop keuring en controle kunnen worden uitgevoerd van de grondstoffen, specie en mortel en van de daarmee vervaardigde gietvloer. Door het verschijnen van materiaalspecifieke normen zoals NENEN 13454 deel 1 en 2, als ook de meer materiaalongebonden norm voor dekvloermortels, NENEN 13813, was aanpassing van CURAanbeveling 62 wenselijk. Concreet betekent dit dat bepalingen in de CURAanbeveling hieromtrent zijn vervangen door een verwijzing naar deze normen en gebruik is gemaakt van classificaties die voorkomen in deze normen. Wijzigingen in deze Aanbeveling vloeien dus voort uit deze normen. Van groter belang is evenwel de wijziging in uitgangspunt voor de specificatie van een gietvloer. Meer dan voorheen geldt daarbij dat de eisen aan de gietvloer en dus de specificatie ontleend moet zijn aan de gewenste prestaties van de gietvloer. Dit impliceert dat de eisen aan de vloer ontleend moeten zijn aan het voorgenomen gebruik of de gewenste afwerking. Het bij voorbeeld alleen noemen van een druksterkte is niet langer voldoende. Het is zelfs de vraag of de druksterkte in veel gevallen wel de maatgevende eis is. Opdrachtgevers zullen meer dan voorheen vooraf moeten nadenken welke eisen maat gevend zijn en zullen deze eisen moeten overeenkomen door het noemen van waar schijnlijk meer dan alleen één aspect. Aan vloerenbedrijven is het de taak deze eisen te vertalen in een materiaalkeuze en wijze van uitvoeren. Deze Aanbeveling biedt handvat ten voor de specificatie van de gietvloer en geeft daarbij de grenzen aan waarbinnen het vloerenbedrijf voldoet aan de prestaties die door de opdrachtgever zijn gevraagd. De hoofdstukken in deze Aanbeveling zijn afhankelijk van de inhoud van belang voor de opdrachtgever, het vloerenbedrijf en/of de specieleverancier. In bijlage D is deze relatie vermeld. Deze CURAanbeveling heeft betrekking op calciumsulfaatgebonden gietvloeren die direct op een draagvloer worden aangebracht, op een scheidingslaag of op een samen drukbaar isolatiemateriaal. Daarbij geldt dat voor laatstgenoemde categorie ook gewezen wordt op NEN 2742, waarin specifieke eisen zijn opgenomen voor zwevende dekvloeren. Deze herziene CURAanbeveling is opgesteld door CURvoorschriftencommissie VC 84. Op moment van verschijnen van deze Aanbeveling was de commissie als volgt samen gesteld: ing. M. de Jonker (voorzitter), ir. C.A. van der Steen (secretaris, rapporteur), T.J. de Boer, R. van Boxtel, L. Deerns, ing. S.B. de Haan, R. Hooiveld, ing. G. Nijman, ir. J.P.G. Mijnsbergen (coördinator). De Aanbeveling is beoordeeld en goedgekeurd door NENnormcommissie 353 078/CUR voorschriftencommissie 37 "Dekvloeren". Met het verschijnen van CURAanbeveling 107 komt CURAanbeveling 62 te vervallen. CURAanbeveling 107 2 CURAanbeveling 107 3 Inhoud 1 Onderwerp 6 2 Toepassingsgebied 6 3 Afwijking van de Aanbeveling 6 4 Termen en definities 7 5 Specificatie en op te geven eigenschappen 7 5.1 Algemeen 7 5.2 Opdrachtgever en vloerenbedrijf 7 5.3 Vloerenbedrijf en mengsel of specieleverancier 9 6 Classificatie 9 6.1 Algemeen 9 6.2 Typeaanduiding 9 6.3 Sterkteklasse, druksterkte 10 6.4 Sterkteklasse, buigtreksterkte 10 6.5 Indrukweerstand vallende last 11 7 Materialen 11 7.1Bindmiddel11 7.2Hulpstoffen 12 7.3Toeslagmaterialen12 7.4Vulstoffen12 7.5Aanmaakwater 12 7.6Vezels, wapening13 7.7Kunstharsdispersie13 7.8 Toevoegingen 13 8Eigenschappen mortel en specie13 8.1 Mortel13 8.1.1 Druksterkte 13 8.1.2Buigtreksterkte 13 8.1.3 Slijtweerstand 14 8.1.4 Overige mechanische eigenschappen 14 8.1.5 Droging 14 8.1.6 Uitzetting en krimp 14 8.1.7 Brandgedrag 14 8.2 Specie15 8.2.1 Vloeimaat 15 8.2.2 Speciestabiliteit 15 8.2.3 Open tijd/verwerkbaarheidsduur 15 8.2.4 pHwaarde 15 9Ondergrond en omgevingscondities15 9.1 Ondergrond 15 9.1.1Draagkracht en stabiliteit15 9.1.2Evenwijdigheid (vlakheid)16 9.1.3 Voorbereiding 16 9.2Omgeving18 9.2.1Temperatuur en vocht18 9.2.2 Tocht18 9.2.3Regen en/of lekwater18 9.2.4Warmtestralingsbronnen18 CURAanbeveling 107 4 10 Vervaardiging specie 18 10.1 Weeg en meetwerktuigen 18 10.2 Dosering 181 0.3 Menging 19 10.4 Specietemperatuur 19 11 Vervaardigen gietvloer 19 11.1 Personeel 19 11.2 Maatvoering 19 11.3 Dikte19 11.4 Voegen20 11.5 Kantstroken 20 11.6 Verwerkingstijd 20 11.7 Gietproces 21 11.8 Nabewerkingen 21 11.9 Vrijgeven 21 11.10 Vochtbelasting en afwerking 22 12 Geschiktheidsonderzoek 22 13 Informatieoverdracht 22 14 Onvolkomenheden en herstel 22 14.1 Scheuren 22 14.2 Kleurverschil 23 14.3 Luchtbellen, kratertjes 23 14.4 Egalisatie, reparatie en verlijmen 23 15 Keuring en controle 23 15.1 Algemeen 23 15.2 Monstername 24 15.3Materialen24 15.3.1 Bindmiddel 24 15.3.2Toeslagmateriaal 24 15.3.3Aanmaakwater24 15.4 Specie 24 15.4.1 Vervaardiging en monsterneming 24 15.4.2Vloeimaat24 15.4.3 Speciestabiliteit 25 15.4.4 Open tijd/verwerkbaarheidsduur 25 15.4.5Specietemperatuur26 15.4.6 pHwaarde 26 15.5 Mortelprisma's 26 15.5.1Druksterkte26 15.5.2 Buigtreksterkte 26 15.5.3 Overige eigenschappen volgens NENEN 13813 26 15.5.4Droging26 15.5.5 Uitzetting en krimp 27 15.6 Gereedgekomen vloer 27 15.6.1Gietvloerdikte27 15.6.2 Druksterkte 28 15.6.3 Buigtreksterkte 28 15.6.4Indrukweerstand vallende last29 15.6.5 Huidtreksterkte (potentiële huidtreksterkte) 29 15.6.6 Hechtsterkte 29 15.6.7Evenwijdigheid (vlakheid)30 15.6.8 Oppervlaktetextuur 30 CURAanbeveling 107 5 16 Arbo en milieuaspecten 30 T itels van vermelde normen en Aanbeveling 31 Bijlage A: Eisen gekoppeld aan gebruik vloer 32 Bijlage B: Omschrijving BREscreed test 34 Bijlage C: Relatietabel 35 Bijlage D: Aandachtspunten bij de uitvoering van calciumsulfaatgebonden gietvloeren 36 CURAanbeveling 107 6 1Onderwerp Deze CURAanbeveling geeft definities, classificaties, eisen en beproevingsmethoden voor calciumsulfaatgebonden gietvloeren. Tevens zijn hieraan gerelateerde eisen opge nomen met betrekking tot de grondstoffen, de specie, de mortel en de verwerking hier van. Ook wordt ingegaan op de omgevingscondities, de ondergrond en de ingebruik name. 2Toepassingsgebied Deze CURAanbeveling is van toepassing op calciumsulfaatgebonden gietvloeren die binnen, in een droge omgeving als dekvloer worden toegepast: direct op een draag vloer, op een scheidingslaag of op een isolatielaag en die worden afgedekt met een vloerafwerking. De Aanbeveling is van toepassing op gietvloeren gemaakt met fabrieksmatig of semi fabrieksmatig vervaardigde species. Egalisatielagen kunnen volgens de definitie in NENEN 13318 ook als dekvloer worden beschouwd maar zijn geen onderwerp van deze Aanbeveling. 3Afwijking van de Aanbeveling In onderling overleg en met instemming van alle partijen mag van één of meer eisen in deze Aanbeveling worden afgeweken. In de technische omschrijving en/of het bestek voor het werk moet dan worden vermeld van welk aspect uit deze Aanbeveling is afgeweken en welke artikelen het betreft. In situaties waarin deze Aanbeveling niet voorziet, moet in onderling overleg tussen alle betrokken partijen worden bepaald op welke wijze moet worden gehandeld. Toelichting 3 Met fabrieksmatig wordt bedoeld dat de specie op een centrale wordt vervaardigd en als gereed product naar het werk wordt getransporteerd. Met semifabrieksma tig wordt bedoeld dat de specie op het werk wordt vervaardigd, gebruik makend van een mobiele menginstallatie, waarbij de grondstoffen fabrieksmatig zijn ver pakt of zijn opgeslagen in silo's. Toelichting 2 De Aanbeveling beperkt zich tot de gietvloer. Eisen aan de isolatielaag in verband met thermische of akoestische aspecten maken daarom geen onderdeel uit van deze Aanbeveling. Specifiek voor zwevende gietvloeren wordt verder verwezen naar NEN 2742. Toelichting 1 Een dekvloer levert in principe geen bijdrage aan de stijfheid en sterkte van het totale vloersysteem bestaande uit draagvloer, dekvloer en eventuele vloerafwer king. Toelichting Het ontwerp en de keuze moeten zijn gebaseerd op een analyse van onder meer de gebruikseisen en belastingen, de draagvloer en de vloerbedekking die wordt toegepast. Zie hiervoor de informatieve bijlage A. Op basis van deze analyse moe ten de eisen aan de gietvloer worden overeengekomen (zie hoofdstuk 5). CURAanbeveling 107 7 4Termen en definities Voor de in deze Aanbeveling gebruikte termen en definities wordt verwezen naar NENEN 13318 voor zover hieronder niet anders is vermeld of toegevoegd. Draagvloer: de vloer die zorgt voor de sterkte en stijfheid van de vloerconstructie en die in staat is belastingen af te dragen naar ondersteunende bouwdelen dan wel direct naar de ondergrond. Gietvloer: een ten minste 20 mm dikke dekvloer op een dragende ondergrond die bij het aanbrengen niet noemenswaardig hoeft te worden verdeeld en die niet, tot nagenoeg niet, hoeft te worden verdicht. Mengsel: het droge, nog niet gereageerde mengsel van bindmiddel en toeslag materiaal, waaraan eventueel hulpstof(fen) en/of vulstof(fen) zijn toe gevoegd. Specie: het met water aangemaakte mengsel, waaraan eventueel nog hulp stof(fen) en/of vulstof(fen) zijn toegevoegd, dat nog niet is verhard. Mortel: de verharde specie. Speciestabiliteit: het vermogen van de specie om, tot het tijdstip van einde binding, een homogene samenstelling te behouden. Vloerafwerking: de materialen die als afwerking op de gietvloer worden aangebracht. C'w: de druksterkte van de gietvloer, bepaald op proefstukken uit het werk. F'w: de buigtreksterkte van de gietvloer, bepaald op proefstukken uit het werk. 5Specificatie en op te geven eigenschappen 5.1Algemeen Onderscheid wordt gemaakt tussen eigenschappen die ten minste moeten worden overeengekomen en eigenschappen die, afhankelijk van de toepassing, additioneel overeengekomen kunnen worden. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen aspecten die overeengekomen moeten worden tussen opdrachtgever en vloerenbedrijf als ook tussen vloerenbedrijf en leverancier van de gietmortel of specie. 5.2 Opdrachtgever en vloerenbedrijf De aan de gietvloer en vloeropbouw te stellen eisen moeten zijn ontleend aan het voor genomen gebruik. Als indicatie is in bijlage A aangegeven wanneer welke eisen bepa lend kunnen zijn. Voor zover een klasseindeling bestaat voor een bepaalde eigenschap (zie hoofdstuk 6) moet deze worden aangehouden bij het specificeren van de eisen. Indien een eis aan de gietvloer wordt gesteld waarvoor in deze CURAanbeveling geen keuringsmethode is vastgelegd, moet bij de gestelde eis ook worden vermeld op welke wijze deze wordt beoordeeld en wanneer de gietvloer geacht wordt te voldoen aan die eis. Voor aanvang van het werk moet tussen de opdrachtgever en het vloerenbedrijf ten minste worden overeengekomen: a. De typeaanduiding van de gewenste gietvloer, volgens 6.2. b. Of leidingen, anders dan vloerverwarming, in de gietvloer moeten worden opge nomen en zo ja, waaruit deze bestaan. c. De gemiddelde of minimale dikte van de gietvloer, in mm. Hierbij moet rekening worden gehouden met de uitgangspunten in 11.3. CURAanbeveling 107 8 d. De relevante mechanische eigenschappen ontleend aan het gebruik, volgens bij lage A. Hierbij wordt opgemerkt: ? Voor de druksterkte in het werk moet gebruik worden gemaakt van de classifi catie in 6.3; ? Voor de buigtreksterkte in het werk moet gebruik worden gemaakt van de clas sificatie in 6.4. ? Voor de indrukweerstand tegen een vallende last moet gebruik worden gemaakt van de classificatie in 6.5. ? Voor de slijtweerstand is in deze Aanbeveling geen classificatie opgenomen. Voor mogelijke klassen wordt verwezen naar NENEN 13813. Aanbevolen wordt de slijtweerstand te specificeren op basis van de "Rolling Wheel" test. e. De gewenste vlakheidsklasse volgens NEN 2747. f. Bij een gietvloer direct op de draagvloer of er sprake moet zijn van hechting aan de draagvloer en eventueel een hechtsterkte. g. Of wapening in de gietvloer moet worden opgenomen en zo ja, waaruit deze bestaat. h. Of voegen aangebracht moeten worden en zo ja, waar en hoe breed. i. De wijze waarop de gietvloer moet aansluiten op eventuele verticale bouwdelen (toepassen kantstroken, afwerking rondom leidingdoorvoeren en dergelijke). j. Of de gietvloer na uitharden geschuurd moet worden. De volgende aspecten kunnen additioneel worden overeengekomen: k. Overige mogelijk relevante aspecten als genoemd in bijlage A. De volgende informatie moet, voor zover relevant, worden verstrekt door de opdracht gever aan het vloerenbedrijf: l. Specifieke informatie over de inrichting van de bouwplaats waaronder de plaat singsmogelijkheid van de mobiele menginstallatie of de bereikbaarheid van het werk voor truckmixers. Toelichting Opnemen van wapening is niet gebruikelijk in calciumsulfaatgebonden gietvloe ren. Toelichting Als de massa van de gietvloer samen met de draagvloer moet zorgen voor de gewenste akoestische prestatie, is het wenselijk om voor te schrijven dat de giet vloer hecht aan de draagvloer. Indien vloerverwarming wordt opgenomen in de gietvloer, heeft een niet hech tende gietvloer de voorkeur. Toelichting Indien geen vlakheidsklasse wordt overeengekomen, geldt volgens NEN 2747 vlakheidsklasse 7. Om aan een bepaalde vlakheidsklasse te kunnen voldoen, zal ook de ondergrond een bepaalde evenwijdigheid bezitten (zie 9.1.2). Het is aan te bevelen vooraf afspraken te maken wie voor het eventueel uitvlakken verantwoor delijk is. CURAanbeveling 107 9 5.3 Vloerenbedrijf en mengsel of specieleverancier Het vloerenbedrijf moet de door de opdrachtgever omschreven eisen, vertalen in een mortelspecificatie richting de specieleverancier. Tevens moet het vloerenbedrijf de voor de verwerking relevante eigenschappen van de specie zo nodig overeenkomen. Tussen het vloerenbedrijf en de mengsel of specieleverancier moet, voor zover van toe passing, ten minste worden overeengekomen: a. de druksterkteklasse ( Cwaarde) en/of buigtreksterkteklasse ( Fwaarde) gebaseerd op NENEN 13813; b. de vloeimaat van de per truckmixer aan te leveren specie of de hoeveelheid water die bij de speciebereiding op de bouwplaats ten hoogste mag worden toegevoegd, dan wel de maximaal toelaatbare vloeimaat; c. de laagdikte die moet worden gerealiseerd en eventueel de daaraan gerelateerde grootste korrelafmeting D max . 6 Classificatie 6.1 Algemeen In dit hoofdstuk wordt een aantal indelingen besproken die gebruikt moeten worden voor het specificeren van de gewenste calciumsulfaatgebonden gietvloer. De classifica tie omvat diverse aspecten. Niet elk aspect is altijd noodzakelijk om op te geven (zie hoofdstuk 5 en bijlage A). 6.2Typeaanduiding Onderscheid wordt gemaakt tussen: Gietvloer direct op een draagvloer (GDD) Een gietvloer die rechtstreeks op een draagvloer wordt aangebracht. Gietvloer direct op een draagvloer met vloerverwarming (GDD+V) Een gietvloer die rechtstreeks op een draagvloer wordt aangebracht en waarbij in de gietvloer vloerverwarming is opgenomen. Gietvloer op een tussenlaag (GDT) Een gietvloer aangebracht op een dunne tussenlaag die op de draagvloer is aange bracht. Gietvloer op een tussenlaag met vloerverwarming (GDT+V) Een gietvloer aangebracht op een dunne tussenlaag die op de draagvloer is aangebracht enwaarbij in de gietvloer vloerverwarming is opgenomen. Zwevende gietvloer (GDZ) Een gietvloer die op een akoestisch en/of thermisch isolerende laag is aangebracht en die volledig van andere opgaande delen van het gebouw, zoals wanden en leidingen, is gescheiden. Zwevende gietvloer met vloerverwarming (GDZ+V) Een gietvloer, voorzien van vloerverwarming, die op een akoestisch en/of thermisch isolerende laag is aangebracht en die volledig van andere opgaande delen van het gebouw, zoals wanden en leidingen, is gescheiden. Toelichting Een tussenlaag kan bijvoorbeeld bestaan uit een enkele mm dikke foamlaag of folie. CURAanbeveling 107 10 6.3 Sterkteklasse, druksterkte Op basis van de druksterkte in het werk ( Cw), bepaald volgens 15.6.2, worden calcium sulfaatgebonden gietvloeren ingedeeld in klassen als genoemd in tabel 1. Tabel 1 Druksterkte calciumsulfaatgebonden gietvloeren op basis van proefstukken uit het werk *1elke individuele meetwaarde moet ten minste 85 % bedragen van de opgegeven gemiddelde waarde. 6.4 Sterkteklasse, buigtreksterkte Op basis van de buigtreksterkte in het werk ( Fw), bepaald volgens 15.6.3, worden giet vloeren met calciumsulfaat als bindmiddel ingedeeld in klassen als genoemd in tabel 2. Toelichting Opgemerkt wordt dat de buigtreksterkte in het werk lastig te meten is. Bij giet vloeren zal de buigtreksterkte in het werk doorgaans weinig afwijken van de buigtreksterkte gemeten aan mortelbalkjes. In NENEN 13813 is een klasseinde ling opgenomen voor mortels, zie 8.1.2. De niet met grijs gemarkeerde klassen in tabel 2, zijn de tot nu toe gebruikelijke klassen voor calciumsulfaatgebonden giet vloeren. Sterkteaanduiding gietvloer Cw5 Cw7 Cw12 Cw16 Cw20 Cw25 Cw30 Cw35 Cw40 Cw50 Cw60 Cw70 Cw80 Druksterkte proefstukken in N/mm 2 gemiddeld ten minste *1 5 7 12 16 20 25 30 35 40 50 60 70 80 Toelichting In NENEN 13813 zijn sterkteklassen gedefinieerd bepaald aan mortelprisma's. Deze Aanbeveling neemt de gerede vloer als uitgangspunt, waarvoor specifieke klassen zijn omschreven. Opgemerkt wordt dat voor gietvloeren zal gelden dat de sterkte van de mortel bepaald volgens NENEN 13813 nagenoeg zal overeenko men met de gerealiseerde sterkte in het werk. De sterkte van de mortel wordt door de mortelproducent bepaald en opgegeven. Bij inzet van een mortelkwaliteit C20 mag ervan uit worden gegaan dat de sterkte in het werk ten minste gelijk is aan de klasse C w20. De niet met grijs gemarkeerde klassen in tabel 1, zijn de tot nu toe gebruikelijke sterkteklassen voor calciumsulfaatgebonden gietvloeren. Toelichting Behalve bovenstaande hoofdindeling wordt ook nog gesproken over gietvloeren op een holtevloer (GDH) en gietvloeren direct op een funderingslaag, bijvoor beeld schuimbeton (GDF). Omdat in beide gevallen sprake is van een draagvloer (dragende ondergrond) kunnen beide aanduidingen ook worden beschouwd als een bijzondere vorm van één van bovengenoemde vloertypen. CURAanbeveling 107 11 Tabel 2 Buigtreksterkte calciumsulfaatgebonden gietvloeren op basis van proefstukken uit het werk *1elke individuele meetwaarde moet ten minste 85 % bedragen van de opgegeven gemiddelde waarde. 6.5 Indrukweerstand vallende last Op basis van de indrukking bij beproeving volgens bijlage B, worden gietvloeren met calciumsulfaat als bindmiddel ingedeeld in de klassen als genoemd in tabel 3. Tabel 3 Classificatie op basis van indrukking 7Materialen 7.1 Bindmiddel Bindmiddelen voor calciumsulfaatgebonden gietvloeren moeten voldoen aan NENEN 134541. Toelichting Als grondstof voor het bindmiddel worden in NENEN 134541 de volgende bind middelen onderscheiden: ? een calciumsulfaatdehydraat of anhydriet, te onderscheiden naar: onatuuranhydriet; osynthetisch anhydriet; o anhydriet uit rookgasontzwavelingsgips; ? een calciumsulfaat alphahemihydraat of alphahalfhydraat; aSO 4); ovoor calciumsulfaat bindmiddel ten minste 85 % ( m/m ); o voor calciumsulfaatcomposiet bindmiddel ten minste 50 % en ten hoogste 85 % ( m/m ); ?de pHwaarde: ten minste 7,0; ? de binding: begin binding na ten minste 30 minuten, einde binding: ten hoog ste 12 uur; ?de buigtreksterkte en druksterkte; ? het krimp en zwelgedrag: ten hoogste 0,2 mm/m. Toelichting De methode is ontleend aan de BREScreed test vastgelegd in de Engelse BS82041. De methode zegt iets over de weerstand die de gietvloer biedt tegen (extreme) vallende lasten en kan daarmee als een graadmeter voor de gebruiks waarde worden beschouwd. Klasse A B C Indrukking ten hoogste [mm] 3 4 5 Gebruikswaarden industrie kantoorgebouwen woongebouwen Sterkteaanduiding gietvloer Fw1 Fw2 Fw3 Fw4 Fw5 Fw6 Fw7 Fw10 Fw15 Fw20 Fw30 Fw40 Fw50 Buigtreksterkte proefstukken in N/mm 2 gemiddeld ten minste *1 1 2 3 4 5 6 7 10 15 20 30 40 50 CURAanbeveling 107 12 7.2 Hulpstoffen Hulpstoffen moeten voldoen aan NENEN 9342. 7.3 Toeslagmaterialen Het toeslagmateriaal moet bestaan uit fijn en grof toeslagmateriaal van natuurlijke her komst en voldoen aan NENEN 13139 en NEN 3833. Aanvullend of in afwijking van de eisen in NENEN 13139 geldt: a. De verkleuring bij de beproeving van het toeslagmateriaal overeenkomstig 15.2 van NENEN 17441:1998 mag die van kleurkaart A volgens 15.1 van NENEN 17441:1998 niet overschrijden. Indien het toeslagmateriaal hieraan niet voldoet, mag het niet worden toegepast. b. Het toeslagmateriaal mag niet in die mate verontreinigd zijn door zachte, met de hand te verpulveren bestanddelen, zoals houtskool en/of oerhout, dat het aantal putjes aan het oppervlak van de uitgevoerde gietvloer meer bedraagt dan het in tabel 4 opgegeven aantal. Tenzij hierover nadere afspraken zijn gemaakt, geldt dat geen herstelwerkzaamheden door de producent van de betreffende gietvloer of het vloerenbedrijf zijn vereist, indien het aantal onvolkomenheden in de toplaag door zachte bestanddelen kleiner of gelijk is aan het aantal onvolkomenheden genoemd in tabel 4. Bij een groter aantal onvolkomenheden moet in overleg met de opdrachtgever herstelwerk worden uitgevoerd om de gebruikswaarde van de gietvloer op het gewenste niveau te brengen. Tabel 4 Aantal onvolkomenheden in het vloeroppervlak ontstaan door zachte bestanddelen zoals oer hout en houtskool 7.4 Vulstoffen Aan de specie mogen vulstoffen worden toegevoegd indien de geschiktheid hiervan is aangetoond. 7.5 Aanmaakwater Aanmaakwater, niet zijnde leidingwater, moet voldoen aan NENEN 1008. Het gehal te aan chloride mag in afwijking van NENEN 1008 ten hoogste 500 mg/l bedragen. Op de bouwplaats mag alleen leidingwater worden gebruikt voor de speciebereiding. Spoelwater dat vrijkomt bij het reinigen van installaties of transportmixers mag slechts dan worden gebruikt wanneer dit water voldoet aan de genoemde eisen en de geschikt heid van het mengsel vervaardigd met dit spoelwater is aangetoond. Toelichting Met name met de hand te verpulveren en lichte bestanddelen in het toeslagmate riaal zoals houtskool en oerhout kunnen in de sterk plastische specie eenvoudig naar boven komen drijven. Om dergelijke deeltjes uit het toeslagmateriaal te ver wijderen moet het materiaal veelal extra worden gezuiverd en zijn omvangrijke keuringen nodig om een geringe verontreiniging van het toeslagmateriaal vast te stellen. Daarom is uitgegaan van een toelaatbaar aantal putjes in de verharde giet vloer. Desgewenst kunnen afwijkende waarden worden overeengekomen. Grootte oppervlak Ten hoogste toelaatbaar aantal onvolkomenheden (onvolkomenheden ? 50 mm 2)in het vloeroppervlak 10 m 2 6 100 m 2 20 CURAanbeveling 107 13 7.6 Vezels, wapening Het toepassen van wapening in de vorm van bouwstaal(netten) of vezels (staal, kunst stof) is niet gebruikelijk bij calciumsulfaatgebonden gietvloeren. 7 .7 Kunstharsdispersie Het toepassen van een kunstharsdispersie in een calciumsulfaatgebonden gietvloer is niet gebruikelijk. 7.8 Toevoegingen Andere dan de hiervoor genoemde materialen mogen alleen worden toegepast indien degeschiktheid is aangetoond en toepassing is overeengekomen. 8 Eigenschappen mortel en specie 8.1 Mortel De in dit hoofdstuk beschreven eigenschappen betreffen die van de mortel zoals die op de productielocatie worden bepaald door de producent c.q. leverancier. 8.1.1 Druksterkte Voor zover een druksterkte van de mortel is overeengekomen moet deze, bepaald vol gens NENEN 13813, voldoen aan de overeengekomen druksterkteklasse. Tabel 5 Druksterkte volgens NENEN 13813 8.1.2 Buigtreksterkte Voor zover een buigtreksterkte van de mortel is overeengekomen moet deze, bepaald volgens NENEN 13813, voldoen aan de overeengekomen buigtreksterkteklasse. Tabel 6 Buigtreksterkte volgens NENEN 13813 Sterkteaanduiding mortelbalkjes F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 F10 F15 F20 F30 F40 F50 Buigtreksterkte in N/mm 2ten minste 1 2 3 4 5 6 7 10 15 20 30 40 50 Toelichting Tabel 6 geeft de classificatie voor de druksterkte van een mortel zoals opgeno men in NENEN 13813. Niet grijs gemarkeerd zijn de thans gebruikelijke buig treksterkten weergegeven. Sterkteaanduiding mortelbalkjes C5 C7 C12 C16 C20 C25 C30 C35 C40 C50 C60 C70 C80 Druksterkte in N/mm 2ten minste 5 7 12 16 20 25 30 35 40 50 60 70 80 Toelichting Tabel 5 geeft de classificatie voor de druksterkte van een mortel zoals opgenomen in NENEN 13813. Niet grijs gemarkeerd, zijn de thans gebruikelijke druksterkte klassen weergegeven. CURAanbeveling 107 14 8.1.3 Slijtweerstand Voor zover een slijtvastheid van de mortel volgens de classificatie in NENEN 13813 is overeengekomen moet deze, bepaald volgens NENEN 13813, voldoen aan de overeen gekomen klasse. Geadviseerd wordt uit te gaan van de "Rolling Wheel" test. 8.1.4 Overige mechanische eigenschappen Voor zover van toepassing moeten de overige overeengekomen eigenschappen aan de mortel, voldoen aan deze eisen. 8 .1.5 Droging Het drogingsgedrag van de mortel moet worden vastgelegd volgens 15.5.4, waarbij na ten hoogste 28 dagen het evenwichtsvochtgehalte moet zijn bereikt. 8.1.6 Uitzetting en krimp Gietvloeren zijn onderhevig aan vervormingen. Als gevolg van de uitzetting of krimp van de mortel mag bij een hechtende gietvloer direct op een draagvloer geen onthech ting van de gietvloer ontstaan. Krimp of uitzetting mag niet leiden tot scheuren die afbreuk doen aan het technisch functioneren van de gietvloer. 8. 1.7 Brandgedrag Voor een calciumsulfaatgebonden gietvloer mag bij gebruikelijke samenstellingen wor den uitgegaan van een brandgedrag volgens klasse A1 fl,bepaald volgens NENEN 135011. Toelichting In verband met scheuren wordt gewezen op 14.1. Scheuren kunnen om estheti sche of functionele redenen ongewenst zijn. In voorkomende gevallen zullen dan ook expliciet nadere eisen aan scheuren vastgelegd moeten worden. De plaats van scheuren en het ontstaan van scheuren kan worden beïnvloed door het aanbren gen van voegen. Toelichting 2 Deze proef is opgenomen om zichtbaar te maken hoe snel het materiaal onder voorgeschreven condities zal drogen. De snelheid van drogen in de praktijk is afhankelijk van de hoeveelheid vocht die nog in de omgevingslucht kan worden opgenomen en is daarmee temperatuursafhankelijk. De droging in praktijksitu aties kan dus afwijken van de drogingskarakteristiek zoals deze is bepaald onder laboratoriumcondities. Lagere omgevingstemperaturen en hoge luchtvochtighe den in de ruimte vertragen de droging. De hoeveelheid restvocht in de vloer die in de praktijk toelaatbaar is, wordt bepaald door de toe te passen vloerafwerking. Bij een dampopen systeem en niet vochtgevoelige materialen mag het restvochtgehalte hoger zijn dan bij een damp dicht systeem met vochtgevoelige materialen. Toelichting 1 Calciumsulfaat kan in vochtige omstandigheden corrosief zijn voor bijvoorbeeld staal. CURAanbeveling 107 15 8.2 Specie 8.2.1 Vloeimaat De vloeimaat van de specie moet, bepaald volgens 15.4.2, bij aflevering op het werk ten minste 200 mm bedragen of een hogere waarde indien dit is overeengekomen. 8.2.2 Speciestabiliteit De waterafscheiding aan het specieoppervlak, bepaald volgens 15.4.3, mag ten hoogste 25 gram bedragen. Tijdens de beproeving mag geen zichtbare laag of schuimvorming optreden. 8.2.3 Open tijd/verwerkbaarheidsduur De open tijd/verwerkbaarheidsduur van de specie, bepaald volgens 15.4.4, moet door de leverancier worden bepaald en opgegeven. De open tijd/verwerkbaarheidsduur moet zodanig zijn dat de specie binnen deze tijd gemengd, getransporteerd en verwerkt kan worden. Daarbij geldt dat de verwerkings tijd bij aflevering op het werk ten minste moet bedragen de tijd die nodig is om de spe cie te kunnen verwerken bij een stortcapaciteit van 8 m 3per uur, vermeerderd met 15 minuten. 8.2.4 pHwaarde De pHwaarde van de specie, bepaald volgens 15.4.6, moet ten minste 7 bedragen. 9Ondergrond en omgevingscondities 9.1 Ondergrond 9.1.1 Draagkracht en stabiliteit De draagvloer (dragende ondergrond) moet voldoende draagkrachtig en stabiel zijn. Toelichting Met stabiel wordt bedoeld dat de draagvloer de optredende belastingen kan opne men en een zodanige stijfheid heeft dat onder gebruiksbelasting geen of nage noeg geen dynamische trillingen ontstaan. Betonnen en houten draagvloeren zullen als gevolg van kruip met verloop van tijd gaan doorbuigen. Indien op een dergelijke draagvloer een hechtende giet vloer is aangebracht zal als gevolg van de spanningen op het grensvlak op termijn onthechting kunnen ontstaan. Bij vrijdragende vloeren zijn scheuren in de dekvloer mogelijk door verschillen in vervormingen en doorbuiging van de samenstellende elementen (zie bijlage A). Als isolatie kan beschadigen bij belopen, kunnen voorzieningen worden aange bracht om dit te voorkomen. Deze voorzieningen maken geen deel uit van de gebruikelijke werkzaamheden door het vloerenbedrijf. Toelichting Bovenstaande is gebaseerd op het feit dat het volumeaandeel organisch materiaal minder bedraagt dan 1 %. Het materiaal mag dan als onbrandbaar worden aange merkt volgens besluit 96/603/EC van de Europese Commissie. Indien het per centage hoger is, moet het brandgedrag worden getest volgens NENEN 135011. Opgemerkt wordt dat bij een dekvloer die wordt voorzien van een vloerafwerking geen eis geldt voor het brandgedrag. CURAanbeveling 107 16 9.1.2 Evenwijdigheid (vlakheid) De vlakheid van de dragende ondergrond moet zodanig zijn dat kan worden voldaan aan de overeengekomen vlakheidsklasse voor de gietvloer, maar moet ten minste vol doen aan vlakheidsklasse 7 volgens NEN 2747. Ontoelaatbare (lokale) onvlakheden in de draagvloer moeten voor het aanbrengen van de gietvloer met daartoe geëigende middelen worden uitgevlakt of worden verwijderd. 9 .1.3 Voorbereiding In verband met de voorbewerkingen van de ondergrond wordt onderscheid gemaakt tussen: A. algemene eisen; B. aanvullende eisen voor vloertype GDD(+V) en GDT(+V); C. aanvullende eisen voor vloertype GDZ(+V). A.Algemene eisen De volgende eisen en aandachtspunten gelden onafhankelijk van het type gietvloer: Geschiktheid dragende ondergrond De dragende ondergrond moet zodanig worden voorbereid dat de eigenschappen van de gietvloer niet nadelig worden beïnvloed door de ondergrond of stoffen die in de ondergrond aanwezig zijn. Opheffen of verminderen zuigkracht Overmatige zuiging van de dragende ondergrond en eventuele binnenwanden moet worden voorkomen. Folie Voor zover een folie onder de gietvloer wordt aangebracht, moet deze vrij zijn van plooien. De naden moeten met voldoende overlap worden aangebracht en worden afgeplakt. Verhinderen weglekken specie Naden, kieren, afzettingen, sparingen en leidingdoorvoeren moeten vooraf op een zodanige manier worden dichtgemaakt, dat weglekken van de specie wordt voor komen. Toelichting De zuiging is te verminderen door een voorstrijklaag aan te brengen of een folie toe te passen (gietvloer op scheidingslaag). Een alternatief is het voorbevochtigen van de dragende ondergrond met water waarbij, indien noodzakelijk, de onderzij de van de aangrenzende wanden wordt meegenomen. Vanwege plaatselijke ver schillen in zuiggedrag van de dragende ondergrond is het zaak extra aandacht te besteden aan het op een juiste manier bevochtigen van de ondergrond. De vor ming van plassen op de dragende ondergrond moet in alle gevallen worden voor komen. Bij het voorbevochtigen met water wordt de droogtijd verlengd. Toelichting De benodigde vlakheid van de ondergrond wordt onder meer bepaald door de laagdikte van de gietvloer en de eis aan de vlakheid. Er wordt op gewezen dat een onvlakke ondergrond invloed heeft op het materiaalverbruik, zeker indien een minimum dikte is overeengekomen. CURAanbeveling 107 17 Beugelen leidingen, metalen onderdelen Leidingen die kunnen opdrijven in de gietspecie moeten deugdelijk aan de onder grond zijn bevestigd. Metalen onderdelen die in contact komen met de specie moeten tegen het corro sief milieu van de vochtige gietspecie worden beschermd. B. Aanvullende eisen voor vloertype GDD(+V) en GDT(+V) Voor gietvloeren direct op de draagvloer geldt additioneel: Vervormingen door krimp Bij een gietvloer die direct op een relatief nieuwe vrijdragende draagvloer wordt aangebracht, moet er rekening mee worden gehouden dat ter plaatse van de plaat naden scheuren kunnen ontstaan door krimp van de draagvloer (zie bijlage A). Reinigen ondergrond Om opdrijven van licht materiaal te voorkomen is het raadzaam de draagvloer schoon te maken. Hierbij moet bij voorkeur gebruik worden gemaakt van een industriestofzuiger, met name voor het verwijderen van losse delen tussen even tueel op de vloer gebeugelde leidingen. Verhinderen vochttoetreding naar de gietvloer Als tijdens het gebruik van de vloer vochttransport naar de gietvloer wordt ver wacht vanuit de omringende constructie, is een direct op de draagvloer aange brachte gietvloer niet mogelijk. Er moet dan een waterdampremmende laag (folie) tussen de draagvloer en de gietvloer worden aangebracht. Deze laag moet tegen de opgaande bouwdelen worden opgezet, tot boven het eindniveau van de uiteindelij ke vloerafwerking. De dampremming van de laag (folie) moet groter zijn dan de dampremming van de aan te brengen vloerafwerking. Voor hechtend aan te brengen gietvloeren direct op een draagvloer geldt aanvullend op of in afwijking van voorgaande aspecten: Voorbehandelen ondergrond Nagegaan moet worden welke maatregelen noodzakelijk zijn om de overeengeko men hechtsterkte te bereiken. De ondergrond moet in ieder geval een potentiële hechtsterkte bezitten die groter is dan de vereiste hechtsterkte. C. Aanvullende eisen voor vloertype GDZ(+V) Voor aanvullende eisen voor zwevende dekvloeren wordt verwezen naar NEN 2742, als mede bijlage D van deze Aanbeveling. Toelichting De maatregelen voor het realiseren van een hechtende gietvloer kunnen bestaan uit het vooraf opruwen van een betonnen draagvloer en/of het aanbrengen van een hechtlaag. Toelichting 2 Aanbevolen wordt ten minste acht weken te wachten na het storten van een betonnen draagvloer, voordat een gietvloer direct op de draagvloer wordt gegoten. Toelichting 1 Een hoog vochtgehalte van de draagvloer kan nadelige gevolgen hebben voor de eigenschappen van de calciumsulfaatgebonden gietvloer en de droogtijd. CURAanbeveling 107 18 9.2 Omgeving 9.2.1 Temperatuur en vocht De temperatuur in de ruimte waar de vloer wordt aangebracht, moet tijdens het aan brengen en aansluitend gedurende ten minste drie etmalen vorstvrij zijn en mag ten hoogste 30 °C bedragen. De temperatuur van de ondergrond moet gedurende genoem de periode eveneens binnen het genoemde temperatuurgebied liggen. De specietemperatuur mag als gevolg van de omgevingscondities of de temperatuur van de ondergrond niet beneden de 5 °C dalen. Tijdens het aanbrengen van de gietvloer en aansluitend gedurende ten minste twee etmalen mag de relatieve luchtvochtigheid in de ruimte waarin de vloer is aangebracht niet dalen onder de 50 %. 9.2.2 Tocht De ruimte waarin de gietvloer wordt aangebracht, moet tijdens het aanbrengen en aan sluitend gedurende ten minste drie etmalen zodanig worden afgeschermd dat lucht verplaatsingen in de ruimte worden voorkomen die leiden tot beschadiging, vervuiling, te snelle uitdroging of golving van het vloeroppervlak. 9.2.3 Regen en/of lekwater De ruimte waarin de gietvloer wordt aangebracht, moet vanaf het aanbrengen van de gietvloer beschermd zijn tegen het direct dan wel indirect toetreden van regen en/of lekwater. Tijdens het aanbrengen van de gietvloer mogen op de ondergrond geen plas sen aanwezig zijn of ontstaan. 9.2.4 Warmtestralingsbronnen De gietvloer mag tijdens het aanbrengen en aansluitend gedurende ten minste drie etmalen, niet worden blootgesteld aan een sterke plaatselijke oppervlakteopwarming of versnelde vochtverdamping door bijvoorbeeld vloerverwarming, directe zoninstraling en/of andere warmtestralingsbronnen. 10 Vervaardiging specie 10.1 Weeg en meetwerktuigen De toegepaste weeg en meetwerktuigen moeten zijn toegelaten door het Nederlands Meetinstituut B.V., dan wel door een in het land van productie aangewezen instituut voor het kalibreren. Alle weegwerktuigen, inclusief bijbehorende registratieapparatuur, moeten voldoen aan de eisen van NENEN 45501, voor een klasse IIII weegwerktuig, alsmede de overi ge eisen bij of krachtens de IJkwet gesteld. 10.2 Dosering Bindmiddel, toeslagmateriaal, eventuele vulstoffen en eventueel (fabrieksmatig) toe te voegen water moeten worden gedoseerd in door de producent aangegeven gewichts of volumeverhoudingen met een onnauwkeurigheid van ten hoogste 2 % van de aange geven hoeveelheid. Eventuele hulpstof(fen) en/of kleurstof(fen) moeten met een onnauwkeurigheid van ten hoogste 3 % van de aangegeven hoeveelheid worden gedoseerd, tenzij de producent anders schriftelijk heeft vastgelegd en voorgeschreven. Toelichting Het voldoen aan de condities van de relatieve luchtvochtigheid zal bij een geslo ten gebouw in het algemeen geen probleem opleveren. CURAanbeveling 107 19 10.3 Menging Eventuele vul en hulpstoffen moeten in een door de producent voorgeschreven volg orde aan het mengsel of de specie worden toegediend en ingemengd. De grondstoffen en het water moeten mechanisch zodanig worden gemengd dat een homogeen mengsel of homogene specie wordt verkregen zonder kluiten. 10.4 Specietemperatuur De specietemperatuur mag niet meer bedragen dan 25 oCen niet minder zijn dan 5 oC. 11 Vervaardigen gietvloer 11.1 Personeel De gietvloer moet worden aangebracht door voldoende geschoold en deskundig perso neel. Ten minste één persoon moet een opleiding gevolgd hebben overeenkomstig niveau II Dekvloerlegger met verplichte keuze "Cement en anhydrietgebonden gietdekvloeren" of over ten minste 2 jaar relevante praktijkervaring beschikken. 11.2 Maatvoering Bij het aanbrengen van de specie moet voortdurend worden nagegaan of dit voldoende nauwkeurig plaatsvindt, volgens de overeengekomen detailleringwijze, in de juiste ruimten en dat de overeengekomen gemiddelde of minimale laagdikte wordt gereali seerd. Controle op de juiste hoogte moet plaatsvinden door middel van waterpassen of door middel van het vooraf aanbrengen van op de gewenste hoogte afgestelde hulpmidde len. 11.3 Dikte Voor de gietvloerdikte, bepaald volgens 15.6.1, moet ten minste gelden: ? Geen kleinere dikte dan: ? 20 mm bij een dekvloer GDD; ? 25 mm bij een dekvloer GDT; Toelichting Met voldoende geschoold en deskundig wordt bedoeld dat de betreffende functio naris een proeve van bekwaamheid met goed gevolg heeft afgelegd, of dat zijn bekwaamheid door proefresultaten van eerder uitgevoerde gietvloeren is geble ken. De bedoelde opleiding wordt verzorgd door het ROC MiddenNederland unit Gildevaart te Nieuwegein. Toelichting De mengtijd wordt onder meer bepaald door de aanwezigheid van vloeimiddelen. De menging moet voldoende lang zijn om het vloeimiddel te activeren. T oelichting Voor zover mengverhoudingen zijn opgegeven in percentages, geldt dat de onnauwkeurigheid betrekking heeft op de afwijking van dit percentage en niet absoluut is. CURAanbeveling 107 20 ? De minimale en maximale laagdikte die met een bepaald product is toegestaan, moet worden gerespecteerd. Additioneel geldt bij aanwezigheid van leidingen dat: ? Bij een vloertype GDD en GDT geldt dat de dikte van de gietvloer boven geïso leerde warmwaterleidingen en overige leidingen, niet zijnde vloerverwarming, ten minste 15 mm moet bedragen. Voor een vloertype GDZ geldt een dekking van ten minste 25 mm. ? Voor alle vloertypen geldt dat de dikte van de gietvloer boven leidingen van een vloerverwarmingssysteem met buizen, ten minste 25 mm moet bedragen. ? Warmwaterleidingen in de vloer mogen niet leiden tot een grotere oppervlaktetem peratuur van de gietvloer dan 40 oC. 11.4 Voegen In de gietvloer moeten overeenkomstig hetgeen hierover is afgesproken voegen worden aangebracht. Dilatatievoegen moeten worden gemaakt door: het inzagen over de volle hoogte, een dilatatieprofiel te stellen, dan wel voorafgaand of tijdens het storten een onderbreking te maken op die plaatsen. Inzagen moet plaatsvinden, zodra de gietvloer beloopbaar is. In de draagvloer aanwezige dilatatievoegen moeten bij een gietvloer direct op de draag vloer of op een scheidingslaag altijd worden doorgezet in de gietvloer. Bij een zweven de gietvloer moet de noodzaak van het doorzetten worden nagegaan. Leidingen die een dilatatievoeg kruisen moeten zijn voorzien van mantelbuizen met een lengte van ten minste 0,2 m. 11.5 Kantstroken Bij een zwevende gietvloer en een gietvloer op een scheidingslaag moeten langs alle omringende en ingesloten opgaande bouwdelen kantstroken worden toegepast. Bij een niet hechtende gietvloer op een dragende ondergrond moet het al dan niet toepassen van een kantstrook worden overeengekomen. Voor de benodigde dikte en eisen aan de kantstrook wordt verwezen naar NEN 2742. Kantstroken moeten worden aangebracht tot boven het eindpeil van de uiteindelijke vloerafwerking. 11.6 Verwerkingstijd De specie moet worden verwerkt binnen de door de leverancier/producent opgegeven open tijd/verwerkbaarheidsduur waarbij de verwerkingstijd na aanleveren van de spe Toelichting Kantstroken maken een vrije vervorming ten opzichte van omringende bouwde len mogelijk. Bij krimp van een dragende ondergrond zal de gietvloer daardoor niet op drukspanning worden belast. Toelichting Het opnemen van nietgeïsoleerde warmwaterleidingen in de vloer vergroot de kans op gebreken in de gietvloer en moet daarom worden voorkomen. Hoge lei dingtemperaturen kunnen aanleiding geven tot schade aan de gietvloer of vloer afwerking. De dekking bij vloerverwarming is mede uit oogpunt van comfortoverwegingen. CURAanbeveling 107 21 cie op het werk evenwel niet minder mag zijn dan de tijd die nodig is de specie te ver werken bij een pompcapaciteit van 8 m 3per uur, vermeerderd met 15 minuten. Om de verwerkbaarheid op peil te houden mag alleen mengenergie worden toege voegd. Toevoegen van water of andere stoffen om de vloeimaat te vergroten is niet toe gestaan. 11.7 Gietproces Zonodig moet de vloer in vakken worden verdeeld om de specie binnen de beschikba reverwerkingstijd te kunnen verwerken. Ter plaatse van beëindigingen van deze vakken, een dagproductie of langdurige onder brekingen in het productieproces moet een (tijdelijke) bekisting worden aangebracht om wegvloeien van specie uit het reeds gegoten vak te voorkomen. De per arbeidsgang opgebrachte laagdikte mag niet meer bedragen dan een eventueel door de leverancier opgegeven laagdikte die ten hoogste in één arbeidsgang mag wor den aangebracht. 11.8 Nabewerkingen Onmiddellijk na het gieten van de specie, maar uiterlijk voor het eventueel ontstaan van waterafscheiding, moet het oppervlak worden nabewerkt om de gewenste vlakheid te verkrijgen en luchtinsluitingen te voorkomen. Indien dit is overeengekomen, moet een eventueel gevormd calciumcarbonaathuidje worden verwijderd op het overeengekomen tijdstip. Het bereiken van een bepaalde huidtreksterkte kan een nadere bewerking noodzakelijk maken, bijvoorbeeld schuren van het oppervlak. Indien een huidtreksterkte is overeen gekomen, zullen de eventuele bewerkingen om de huidtreksterkte te halen door of namens het vloerenbedrijf moeten worden uitgevoerd. Aan de ruwheid van het oppervlak van de gietvloer worden in deze Aanbeveling geen eisen gesteld. Wanneer het vloeroppervlak een bepaalde mate van ruwheid moet heb ben, moeten de opdrachtgever en het vloerenbedrijf vooraf de ruwheid van het vloer oppervlak overeenkomen door een textuurdiepte op te geven en/of de mate van ruw heid vast te leggen aan de hand van een referentiemonster. 11.9 Vrijgeven Na beëindiging van het gietproces moeten maatregelen worden genomen om vroegtij dige ingebruikname van de gietvloer te voorkomen. Het vloerenbedrijf moet de giet vloer vrijgeven voor gebruik of verder bouwverkeer. Toelichting Als richtlijn kan worden aangehouden dat de eerste 48 uur geen enkele belasting door verkeer mag plaatsvinden. Bij gunstige omstandigheden is na 48 uur licht voetgangersverkeer mogelijk. Vanaf 7 dagen kan licht bouwverkeer worden toege staan. Na droging tot het evenwichtsvochtgehalte is de vloer volledig belastbaar. Toelichting I nhet geval dat de beschikbare verwerkingstijd van een reeds afgeleverde specie dreigt te worden overschreden, is contact met de leverancier/producent wenselijk om vast te stellen hoe moet worden gehandeld. CURAanbeveling 107 22 11.10 Vochtbelasting en afwerking Indien de calciumsulfaatgebonden gietvloer wordt aangebracht in ruimten waarin, van wege het gebruik of de situering, herhaalde vochtbelasting is te verwachten, moeten maatregelen worden genomen om vochttoevoer naar de gietvloer te voorkomen. Een vloerafwerking mag pas worden aangebracht als de gietvloer een vochtpercentage heeft bereikt dat door de leverancier van de vloerafwerking is aangegeven. 12 Geschiktheidsonderzoek Een geschiktheidsonderzoek moet worden uitgevoerd indien wordt afgeweken van de eisen in deze Aanbeveling en/of er onvoldoende ervaring is met één of meer grond stoffen waaruit de specie wordt samengesteld. Bij het geschiktheidsonderzoek moet tevens worden nagegaan of aanvullende eisen moeten worden gesteld met betrekking tot het bindmiddel of de daarmee vervaardigde specie, mortel en/of gietvloer. De aard en omvang van een geschiktheidsonderzoek moeten zodanig zijn dat kan wor den vastgesteld dat wordt voldaan aan de overige eisen in, of overeengekomen eisen op basis van deze Aanbeveling. 13 Informatieoverdracht Op de verpakking, de afleverbon of een ander schriftelijk document moeten ten min ste worden vermeld de items als genoemd in 8 van NENEN 13813:2002. De producent/leverancier moet verder over informatiebladen beschikken waarin is opgenomen: ? de open tijd van het mengsel of de specie en de wijze waarop hieruit de verwer kingstijd kan worden bepaald; ? karakteristieke eigenschappen, waaronder het drogingsgedrag van de mortel; ? randvoorwaarden voor transport, levering, opslag en verwerking van het mengsel of de specie. 14 Onvolkomenheden en herstel 1 4.1 Scheuren Indien: ? de gietvloer hechtend of op een scheidingslaag is aangebracht; ? op de gietvloer een vloerafwerking wordt aangebracht, zijn scheuren tot een wijdte van 0,3 mm geen reden tot afkeur, tenzij hierover andere afspraken zijn gemaakt. Toelichting In dit hoofdstuk van NENEN 13813 worden genoemd: ?de aanduiding, type codering; ?de product of de handelsnaam; ?de hoeveelheid (in volumehoeveelheid); ? de productiedatum en houdbaarheid; ? het productienummer of de batch; Toelichting In badkamers waarin sprake is van een douchebak of een bad, kan een calcium s ulfaatgebonden gietvloer worden toegepast mits voldoende aandacht wordt besteed aan het op een juiste wijze aanbrengen van het tegelwerk. CURAanbeveling 107 23 In alle overige gevallen zal een onafhankelijk deskundige een gemotiveerd oordeel moeten geven over de mate waarin eventueel opgetreden scheuren toelaatbaar zijn. 14.2 Kleurverschil Kleurverschillen in het vloeroppervlak zijn mogelijk. Aan kleurverschil wordt in deze Aanbeveling geen eis gesteld. 14.3 Luchtbellen, kratertjes Luchtbellen en/of kratertjes kunnen bijvoorbeeld ontstaan door overmatige zuiging van de ondergrond of het ontwijken van lucht rondom leidingen. Daar waar deze onvol komenheden een probleem voor de uiteindelijke vloerafwerking vormen, kunnen ze door schuren worden verwijderd of worden gevuld met een reparatiemateriaal. 14.4 Egalisatie, reparatie en verlijmen Het gebruik van cementgebonden egalisaties, reparatiematerialen en lijmen is af te raden, gipsgebonden materialen genieten de voorkeur. 15 Keuring en controle 15.1 Algemeen In dit hoofdstuk wordt aangegeven hoe de in deze Aanbeveling gestelde eisen getoetst en gecontroleerd moeten worden. Daarbij wordt in voorkomende gevallen onderscheid gemaakt in productiecontrole en uitvoeringscontrole. Productiecontrole vindt plaats door de specieleverancier, c.q. specieproducent op basis van op de productielocatie genomen monsters. Bij uitvoeringscontrole is sprake van een keuring op het werk door het vloerenbedrijf. Als wordt geleverd onder een productiecertificaat, afgegeven door een certificatie instelling die is erkend door de Raad voor Accreditatie, mag worden aangenomen dat aan deze Aanbeveling wordt voldaan voor de onderdelen die op het certificaat nadruk kelijk staan vermeld. Als het vloersysteem, waarvan de gietvloer onderdeel is, voorzien is van een attest, de specie wordt geleverd onder een productcertificaat en de vervaardiging van de gietvloer geschiedt onder een procescertificaat, waarbij deze Aanbeveling een onderdeel vormt van de beoordeling, mag worden aangenomen dat aan de eisen in deze Aanbeveling wordt voldaan indien dit op het certificaat staat vermeld. Voorwaarde is dat het attest en de certificaten zijn afgegeven door een daartoe bevoegde certificerende instelling, erkend door de Raad voor Accreditatie. Bij proeven waar geen aantallen of tijdstippen zijn opgegeven, moet tussen partijen overeenstemming worden bereikt over de ouderdom waarop de beproeving plaatsvindt en het aantal proeven dat wordt uitgevoerd. Wijzigingen in bindmiddel, mengsel of speciesamenstelling maken nieuwe proeven noodzakelijk. Toelichting Het in deze Aanbeveling opgenomen aantal beproevingen en keuringseisen is afgestemd op partijkeuring. Indien gietvloeren worden aangebracht door een vloerenbedrijf dat beschikt over een procescertificaat. is de frequentie waarmee deze keuringen plaatsvinden in het algemeen afgestemd op procescontrole. Toelichting Variaties in kleur kunnen het gevolg zijn van kleurverschillen in de toegepaste materialen en doen geen afbreuk aan de technische prestatie van de gietvloer. 15.2 Monstername Monsters van mengsels moeten worden genomen volgens NENEN 138921. De mon stername moet zodanig worden uitgevoerd dat een representatief monster wordt ver kregen van één partij of charge. 15.3 Materialen 15.3.1 Bindmiddel De vereiste keuringen van het bindmiddel moeten door of namens de producent/leve rancier van het bindmiddel worden uitgevoerd conform de in NENEN 134541 voorge schreven keuringsmethodieken als opgenomen in NENEN 134542. 15.3.2 Toeslagmateriaal Toeslagmateriaal moet worden beoordeeld conform NENEN 13139, NEN 3833 en in verband met vlekvorming op basis van NENEN 17441. Aantal bepalingen ? Productiecontrole De geschiktheid van het gebruikte toeslagmateriaal moet zo vaak worden aange toond dat steeds een goed inzicht bestaat met betrekking tot de geschiktheid, of in geval van twijfel. ? Uitvoeringscontrole In geval van twijfel over de korrelafmeting, moet contact worden opgenomen met de leverancier. Keuringscriterium Het toeslagmateriaal moet voldoen aan de in 7.3 gestelde eisen. 15.3.3 Aanmaakwater Aanmaakwater moet worden beoordeeld overeenkomstig NENEN 1008, tenzij lei dingwater wordt gebruikt. Bij leidingwater is geen keuring noodzakelijk. Aantal bepalingen ?Productiecontrole Het aanmaakwater moet bij fabrieksmatige specieproductie zo vaak worden gecontroleerd, dat steeds een goed inzicht bestaat in de geschiktheid ervan. ? Uitvoeringscontrole Uitvoeringscontrole is niet van toepassing (bij aanmaken specie op bouwplaats is enkel leidingwater toegestaan). Keuringscriterium Het aanmaakwater moet voldoen aan de in 7.5 gestelde eisen. 15.4 Specie De vereiste productiecontrole moet door of namens de specieproducent/leverancier worden uitgevoerd. 1 5.4.1 Vervaardiging en monsterneming Het onderzoek moet worden uitgevoerd aan specie die volgens de eisen van deze Aanbeveling is vervaardigd. De gebruikte materialen, de wijze van vervaardigen en de gebruikte apparatuur en gereedschappen moeten bij de resultaten van het onderzoek worden aangegeven. De monstername moet zodanig worden uitgevoerd dat een repre sentatief monster wordt verkregen. Een monster moet betrekking hebben op één par tij of charge, tenzij anders is aangegeven. 15.4.2 Vloeimaat De vloeimaat moet worden bepaald overeenkomstig NENEN 134542 met uitzondering CURAanbeveling 107 24 CURAanbeveling 107 25 van het verdichten en/of schokken dat achterwege moet blijven. De proef moet direct nahet toevoegen van het aanmaakwater en mengen worden uitgevoerd door gebruik te maken van een droge, schone, gladde, niet vochtabsorberende plaat. De plaat moet wor den geplaatst op een stabiele, trillingsvrije, horizontale ondergrond. In het midden van de plaat wordt een speciebeker conform NENEN 4592 (Haegermankegel) geplaatst en geheel met specie gevuld, waarna de beker in één beweging rustig loodrecht omhoog wordt getrokken. Nadat de specie is uitgevloeid moet de diameter van de speciekoek in twee haaks op elkaar staande richtingen worden gemeten. Het gemiddelde van beide metingen, tot op5mm nauwkeurig, is de vloeimaat. Aantal bepalingen ? Productiecontrole Per geproduceerde sterkteklasse en mengsel of speciesamenstelling moeten zoveel bepalingen worden uitgevoerd dat steeds een goed inzicht bestaat in de vloeimaat van de specie, echter ten minste één keer per dag. ? Uitvoeringscontrole Van elke truckmixervulling, of gedurende het gieten ten minste éénmaal per uur, moet de vloeimaat van de specie worden bepaald. Keuringscriterium De vloeimaat van de specie moet voldoen aan de in 8.2.1 gestelde eis. 15.4.3 Speciestabiliteit In een taps toelopende maatbeker van 600 ml conform ISO 7056 wordt 500 ml vers aangemaakte en gedurende een 1/2uur regelmatig (éénmaal per 10 minuten) doorge mengde specie gebracht. Bij de voorgeschreven maatbeker en hoeveelheid specie bedraagt de speciekolom (93 ± 5) mm. De maatbeker wordt op een stevige ondergrond geplaatst. Gedurende 2 uur moet de speciekolom enkele malen worden gecontroleerd op sedimentatie, schuim en/of laagvorming en/of waterafscheiding aan het oppervlak. Geconstateerde lagen moeten worden geregistreerd. Na twee uur (± 5 minuten) wordt het ontstane "bleedingwater" voorzichtig afgegoten en: Productiecontrole Per geproduceerde sterkteklasse en mengsel of speciesamenstelling moeten zoveel bepalingen worden uitgevoerd dat steeds een goed inzicht bestaat in de sta biliteit van de aangemaakte specie, maar ten minste één keer per week. ? Uitvoeringscontrole Bij twijfel aan de stabiliteit van de geleverde respectievelijk vervaardigde specie moet de stabiliteit van de betreffende specie worden gemeten. Keuringscriterium De stabiliteit van de specie moet voldoen aan de in 8.2.2 gestelde eis. 15.4.4 Open tijd/verwerkbaarheidsduur Van de vervaardigde specie moet, bij het voortdurend in beweging houden van de spe cie, de tijd worden bepaald dat de vloeimaat met 20 % is gedaald ten opzichte van de vloeimaat direct na aanmaken van de specie. Indien de vloeimaat binnen deze tijd daalt tot onder de 190 mm moet de tijd worden bepaald tussen het aanmaken van de specie en het bereiken van een vloeimaat van 190 mm. De open tijd is de tijd tussen het aanmaken van de specie en een terugloop van 20 % of de tijd waarin een vloeimaat van 190 mm wordt bereikt indien dit korter is. CURAanbeveling 107 26 Aantal bepalingen ? Productiecontrole Per geproduceerde sterkteklasse en mengsel of speciesamenstelling moet de open tijd zo vaak worden bepaald, dat steeds een goed inzicht bestaat in de open tijd van de specie bij een specietemperatuur van 5 tot 25 °C, echter ten minste één keer per jaar. ? Uitvoeringscontrole Een uitvoeringscontrole is niet voorgeschreven. Wel moet steeds een goed inzicht bestaan of de specie nog verwerkt kan en mag worden. Keuringscriterium Aan de open tijd/verwerkbaarheidsduur wordt geen eis gesteld, anders dan dat deze moet worden bepaald en moet leiden tot een voldoende lange verwerkingstijd. 15.4.5 Specietemperatuur De producent moet aantonen dat de af te leveren specie, rekening houdend met de transportomstandigheden en zonder koelen of verwarmen, direct voorafgaand aan de verwerking kan voldoen aan een temperatuur van ten minste 5 oCen ten hoogste 25 oC. Aantal bepalingen ? Productiecontrole Voorafgaand aan het vertrek van de truckmixer moet de temperatuur van een spe ciemonster uit de truckmixer worden gemeten met een geëigende en gekalibreer de thermometer, tot op 0,5 oC nauwkeurig. Per geproduceerde sterkteklasse en mengsel of speciesamenstelling moeten per productiedag zo veel bepalingen worden uitgevoerd, dat steeds een goed inzicht bestaat in de temperatuur, echter ten minste één keer per dag en bij verwarmde specie ten minste één keer per truckmixer (vracht). ?Uitvoeringscontrole Het aantal metingen moet zodanig zijn dat steeds een goed inzicht bestaat in de temperatuur van de te verwerken specie. Keuringscriterium De specietemperatuur mag op moment van verwerken niet hoger of lager zijn dan de in 10.4 gestelde eisen. 15.4.6 pHwaarde De pHwaarde hoeft niet te worden bepaald bij gebruik van de bindmiddelen als genoemd in 7.1. 15.5 Mortelprisma's 15.5.1 Druksterkte De druksterkte van mortelbalkjes moet worden bepaald volgens NENEN 138922 en beoordeeld volgens het criterium in NENEN 13813. 15.5.2 Buigtreksterkte De buigtreksterkte van mortelbalkjes moet worden bepaald volgens NENEN 138922 en beoordeeld volgens de methode en het criterium in NENEN 13813. 15.5.3 Overige eigenschappen volgens NENEN 13813 Voor zover andere eisen uit NENEN 13813 zijn overeengekomen, moeten deze worden bepaald en beoordeeld volgens de daarbijbehorende methode. 15.5.4 Droging De drogingssnelheid moet worden bepaald aan de hand van een gegoten proefstuk met een afmeting van circa 300 mm bij 200 mm en een dikte van ten minste 40 mm, waar CURAanbeveling 107 27 van het eventueel aanwezige calciumcarbonaathuidje is verwijderd. Het proefstuk moet worden gegoten in een niet vochtabsorberende (kunststof) mal. Het proefstuk moet eenzijdig worden gedroogd in een windluwe ruimte bij (20 ± 2) °C en een relatieve luchtvochtigheid van (65 ± 5) %, waarbij per dag (24 uur) de massa van het proefstuk wordt gemeten tot op 1 gram nauwkeurig. Dit moet worden doorgezet tot dat het proefstuk een constante massa heeft bereikt. Een constante massa (even wichtsvochtgehalte) is bereikt indien het massaverschil tussen twee metingen met ten minste 24 uur tussenpauze ten hoogste 0,1 % bedraagt ten opzichte van de monster massa. Het drogingsgedrag moet in een drogingscurve grafisch worden vastgelegd en het aan tal dagen waarna het evenwichtsvochtgehalte is bereikt moet worden geregistreerd. Direct aansluitend moet het restvochtgehalte in evenwichtsituatie worden bepaald door het proefstuk te drogen bij (40 ± 2) °C, te wegen en het massaverlies te delen op de droge massa van het proefstuk. Aantal bepalingen ? Productiecontrole Per geproduceerde sterkteklasse en (wijziging van) mengsel of speciesamenstel ling moet het drogingsgedrag en het restvochtgehalte ten minste eenmaal worden bepaald. ? Uitvoeringscontrole Een uitvoeringscontrole is niet voorgeschreven. Keuringscriterium Het drogingsgedrag moet voldoen aan de in 8.1.5 gestelde eis. 15.5.5 Uitzetting en krimp Voor het bepalen van de uitzetting of krimp is geen methode omschreven. De produ cent mag een eigen methode hanteren om aan te tonen dat voldaan kan worden aan de in 8.1.6 gestelde eis. 15.6 Gereedgekomen vloer 15.6.1 Gietvloerdikte Indien een gemiddelde laagdikte is overeengekomen, mag controle hiervan plaatsvin den op basis van de verwerkte hoeveelheid specie. Indien een minimum waarde is overeengekomen, moet deze in geval van twijfel wor den gecontroleerd door opmeten in het werk. Opmeten moet plaatsvinden tot op 1 mm nauwkeurig. Aantal bepalingen Alleen in geval van twijfel en indien een minimum laagdikte is overeengekomen moet Toelichting De dikte kan bijvoorbeeld worden bepaald door het boren van kernen of het ver wijderen van een stuk gietvloer. Toelichting Voor het bepalen van de uitzetting en krimp is geen standaard methode beschik baar. De meetwaarden worden beïnvloed door onder meer de proefstukafmetin gen. Vandaar dat in deze Aanbeveling nog geen standaardmethode is voorge schreven. Geadviseerd wordt om bij de leverancier informatie op te vragen over het zwel en krimpgedrag van de mortel en de wijze waarop deze is bepaald. CURAanbeveling 107 28 de gietvloerdikte op ten minste drie plaatsen verspreid over het oppervlak worden bepaald. Keuringscriterium Voor zover een gemiddelde dikte is overeengekomen mag de berekende of bepaalde gemiddelde dikte ten hoogste 5 % afwijken van de overeengekomen waarde. Voor zover een minimum dikte is overeengekomen moet elke individuele meetwaarde ten minste voldoen aan deze minimum dikte. 15.6.2 Druksterkte Voor de monstername en de monsters geldt: ? De boorkernen uit het werk moeten een zodanige doorsnede hebben dat hieruit de benodigde proefstukken gezaagd kunnen worden. ? De bovenzijde moet worden gevlakt, waarna het proefstuk op een dikte van bij voorkeur 40 mm wordt afgezaagd. Het zaagvlak moet vervolgens planparallel aan de bovenzijde worden geslepen. ? Uit de aldus verkregen schijf moet een kubus met ribben van bij voorkeur 40 mm worden gezaagd. ? Vóór beproeven moeten de proefstukken worden gedroogd tot constante massa bij een temperatuur van ten hoogste 40 °c. Als alternatief op bovengenoemde methode mag de druksterkte bij gietvloerdikten van 60 mm of meer ook worden bepaald op geboorde cilindervormige proefstukken waar van de diameter ten minste 60 mm bedraagt. De gemeten druksterkte moet worden omgerekend naar een kubusdruksterkte. In verband met het omrekenen is het aan te bevelen de diameter van het proefstuk gelijk te houden aan de hoogte. In geval van twijfel of wordt voldaan aan de gestelde eis, is het resultaat bepaald op kubussen maatgevend. De bepaling van de druksterkte moet worden uitgevoerd volgens NENEN 138922. De gietvloer, waaruit de proefstukken zijn genomen, moet op de dag van beproeven ten minste 14 dagen oud zijn. In het verslag van het onderzoek moet de toegepaste dikte of riblengte worden aange geven, dan wel de diameter en hoogte van de beproefde cilinder. Aantal bepalingen De druksterkte van de gereedgekomen vloer hoeft alleen in geval van twijfel te worden gecontroleerd op basis van ten minste drie proefstukken. Keuringscriterium Degemiddelde druksterkte en de individuele meetwaarden moeten voldoen aan de in tabel 1 opgenomen waarden behorende bij de overeengekomen druksterkte. 15.6.3 Buigtreksterkte De buigtreksterkte moet worden bepaald volgens NEN 2742. Aantal bepalingen De buigtreksterkte van de gereedgekomen vloer hoeft alleen in geval van twijfel te wor den gecontroleerd op basis van ten minste drie proefstukken. Toelichting Bij dunne gietvloeren zal het bepalen van de druksterkte praktische problemen opleveren omdat het uitzagen van een kubus met de voorgeschreven afmeting niet mogelijk is. Zogenoemde samengestelde proefstukken, waarbij delen op elkaar worden gelijmd om te kunnen voldoen aan de laagdikte eis geven in het algemeen niet representatieve waarden. CURAanbeveling 107 29 Keuringscriterium De gemiddelde buigtreksterkte en de individuele meetwaarden moeten voldoen aan de in tabel 2 opgenomen waarden behorende bij de overeengekomen buigtreksterkte. 1 5.6.4 Indrukweerstand vallende last De indrukweerstand tegen een vallende last moet worden bepaald volgens de methode opgenomen in bijlage B. Het aantal bepalingen en het keuringscriterium zijn eveneens in deze bijlage vermeld. 15.6.5 Huidtreksterkte (potentiële huidtreksterkte) De huidtreksterkte moet worden bepaald overeenkomstig CURAanbeveling 20. Vooraf aan het meten van de huidtreksterkte moet een eventueel aanwezig calcium carbonaathuidje worden verwijderd. De dolly moet met een pasteuze lijm met een penetratiediepte kleiner dan 0,05 mm, op een schoon en droog oppervlak worden ver lijmd. In afwijking van CURAanbeveling 20 moet de plaats waar de meting wordt uitgevoerd, vooraf worden gemarkeerd door droog inboren van het oppervlak met een holle boor met een inwendige middellijn van (50 ± 0,5) mm. De diepte van de ingeboorde mar kering moet ten minste gelijk zijn aan de grootste korrelafmeting van het gebruikte toe slagmateriaal. Het vochtgehalte van de calciumsulfaatgebonden gietvloer beïnvloedt de meetwaarde, zodat hiermee rekening gehouden moet worden bij de interpretatie van de resultaten. Referentie is een materiaal met een vochtpercentage van ten hoogste 0,5 % ( m/m ). De potentiële huidtreksterkte van de ondergrond kan op vergelijkbare wijze worden bepaald. Aantal bepalingen Als een huidtreksterkte is overeengekomen, moet alleen in geval van twijfel de huid treksterkte