CUR-Aanbeveling 050
Bentonietmatten in bodembeschermende voorzieningen

Aanbeveling50 BENTONIETMATTEN INBODEMBESCHERMENDE VOORZIENINGEN PRODUCTIE ENVERWERKING I n CURjPBV-Aanbeveling 49zijn eisen opgenomen waaraanbentonietmatten moetenvoldoen om temogen worden toegepast alsbovenafdichting vanafval- enreststofbergingen. Uitgangspunt bijdeze beoordeling isdat debentonietmatten tenminste eengelijkwaardige be- scherming moetenbiedenalsbeoogd inde Richtlijn dichteeindafwerking behorendebijhet Stortbesluit. Behalvedezebeoordeling vandegeschiktheid, speeltookdeconstantheid van productie endezorgvuldigheid vanuitvoering vaneen bovenafdichting eenrolbijhet uiteinde- lijk verkregen resultaat. In deze CURjPBV-Aanbeveling zijndaarom eisenopgenomen voordeproductie endeverwer- king vanbentonietmatten dieworden toegepast alsbovenafdichting vanafval- enreststofber- gingen. Indiendeproductie enverwerking vandebentonietmatten wordtgecontroleerd opba- sis van deze Aanbeveling ende potentiele geschiktheid vandemat vooraf isaangetoond aan de hand vanCURjPBV-Aanbeveling 49,mag worden aangenomen datdebovenafdichting vol- doet aanbeoogde bescherming alsbedoeld inRichtlijn dichteeindafwerking. Ditmag ookwor- den aangenomen indienvooreenbentonietmat eenproductcertificaat isafgegeven dooreen instelling dieiserkend doordeRaad voorAccreditatie enopdit certificaat nadrukkelijk staat aangegeven datdebentonietmat voldoetaandeeisen diezijn vastgelegd inCURjPBV- Aanbeveling 49ende productie enverwerking ervanvoldoen aandeze CURjPBV-Aanbeveling. De Aanbeveling gaatnietinop het ontwerp vanbovenafdichting. Uitgangspuntisgeweest dat de bovenafdichting vandeafval- ofreststofberging dooreendeskundige opditterrein isont- worpen. Deze CURjPBV-Aanbeveling isopgesteld doorCUR-onderzoekcommissie C93 'Toepassing bentonietmatten voormilieubeschermende constructies'.Ophet moment vanpubliceren van deze Aanbeveling wasdesamenstelling vandecommissie alsvoigt: H.F.M. Haukes (voorzit- ter), ing.J.GW.M. Schoemaker (secretaris),ir.D. Boels, drs.B.Kok, dr.ir.G.E.Kamerling, ing. P.A. Ruardi, ing.A.Steerenberg, ir.M. Geense (coordinator) enprof.dr.ir. E.W.Bijker (mentor). Rapporteur vandeze Aanbeveling wasing.K.van derWal. Ir.C.A. vanderSteen verzorgde de eindredactie. Deze Aanbeveling isgoedgekeurd doordeAigemene Voorschriften Commissie'Bodemenmi- lieu'. 1 INHOUD 1 Onderwerp 4 2 Toepassingsgebied 4 3 Termen endefinities 4 4 Geschiktheid, productieeneigenschappen 5 4.1 Geschiktheid 5 4.2 Productiecontrole 5 4.3 Controle voorverwerking 5 4.3.1 Uiterlijk 5 4.3.2 Afmeting 5 4.3.3 Vochtgehalte 5 4.3.4 Massaf 5 4.3.5 Waterabsorbtievermogen 5 4.3.6 Methyleenblauwwaarde 5 4.3.7 Vrije zwelling (freeswell) 5 4.3.8 Vloeistofverlies (fluidloss) 5 4.4 Waterdoorlatendheid vandebentonietmat 5 5 Verpakking 6 6 Ontwerp enplanning 6 6.1 Aigemeen 6 6.2 Legplan 6 6.3 Uitvoeringsplan 6 6.4 Keuringsplan 6 7 Levering, lossenentijdelijke opslag 6 7.1 Levering 6 7.2 Lossen 7 7.3 Tijdelijke opslag 7 8 Uitvoering 7 8.1 Ondergrond 7 8.2 Transport ophet werk 7 8.3 Uitrollen 7 8.4 Verwerken 7 8.5 Vlakheid 7 8.6 Overlap 7 8.7 Doorvoeri ngen 8 8.8 Reparaties 8 8.9 Bovenbelasting 9 8.10 Ongunstige weersomstandigheden 9 8.10.1 Windsnelheid 9 8.10.2 Regen 9 8.10.3 Temperatuur 9 9 Keuring encontrole 9 9.1 Geschiktheid 9 9.2 Productiecontrole 9 9.3 Controle verwerking 9 9.3.1 Uiterlijk 9 9.3.2 Afmeting 10 9.3.3 Vochtgehalte 10 9.3.4 Massa 10 9.3.5 Waterabsorbtievermogen (methodeASTM) 10 9.3.6 Waterabsorbtievermogen (methodeDIN) 10 9.3.7 Methyleenblauwwaarde 11 9.3.8 Vrije zwelling (freeswell) 11 9.3.9 Vloeistofverlies (fluidloss) 11 2 9.4 9.5 9.5.1 9.5.2 9.5.3 Waterdoorlatendheid vandebentonietmat Uitvoering Uiterlijk Vlakheid Overlap 11 11 11 12 12 litels vanvermelde normen,Aanbevelingen enrichtlijnen Bijlage Controleproductie 12 13 3 4 1 Onderwerp Deze CURjPBV-Aanbeveling geeftdefinities, eisen,bepalingsmethoden enkeuringscriteria voor deproductie enverwerking vanbentonietmatten incombinatie metgeomembranen als milieubeschermende constructieinbovenafdichtingen vanafval- enreststofbergingen. 2 Toepassingsgebied Deze CURjPBV-Aanbeveling isvan toepassing opde productie enverwerking vanbentoniet- matten alsbovenafdichting vanafval- enreststofbergingen. Deze Aanbeveling isverder alleenvantoepassing opbentonietmatten waarvandegeschikt- heid isaangetoond opbasis vanCUR-Aanbeveling 49. Toelichting Gezien desamenstelling vanbentonietmatten istoepassing ervanookdenkbaar in:onderaf- dichtingen vanafval- enreststofbergingen, industrieletoepassing, baggerspeciedepots, af- scherming vancategorie 2bouwstoffen enbijzondere bouwstoffen, alsmedeconstructies die voldoen aandeIBC-criteria bijsaneringslocaties. Voor deze toepassingen isCUR-onderzoekcommissie C93 evenwel nietnagegaan welkeeisen aan debentonietmat, deproductie ofverwerking moetenwordengesteld. Voordeze toepassin- gen kunnen danookandere eisengelden. 3 Termenendefinities 3.1 Afdichtings/aag: eenvoor vloeistoffen nagenoegondoorlatend onderdeelvaneen construc- tie met alsdoel hetbinnendringen danweluittreden vanvloeistoffen ofhet uittreden van stortgassen teverhinderen omzode verspreiding vanaanwezige verontreinigingen tevoor- komen. 3.2 Bentoniet: eennatuurlijke kleidievoor eenbelangrijk deerbestaat uithet kleimineraal mont- morilloniet endie nabevochtiging sterkzwellende eigenschappen heeft. 3.3 Bentonietmat: eenfabrieksmatig geproduceerde afdichtingslaag, bestaandeuitbentoniet en een ofmeer geotextielen ofeen geomembraan, dieaan elkaar zijnverbonden doorbijvoor- beeld naaldprikken, vernaaiingofverlijming. 3.4 Doorlatendheid(s-coefficient)jpermeabiliteitscoefficient: eenmateriaalconstante diede doorlatendheid vaneen materiaal karakteriseert bijverzadiging enper eenheid vangradient, gemeten loodrecht opde mat, inmjs. 3.5 Vloeistofverlies (fluidloss): eenmaat voorhetverlies aanvloeistof datonder drukoptreedt bij een verzadigd bentoniet, inml. 3.6 Vrijezwelling (freeswell): eenmaat voordezweleigenschappen vanbentoniet, inml. 3.7 Geomembraan: eenkunststoffolie, veelalvanpolyetheen, datwordt gebruikt alsvloeistof- of dampjgasbarriere ineen geotechnische constructie. 3.8 Geotextiel: eenweefsel ofvlies datwordt gebruikt inde grond-, weg-enwaterbouw alsfilter, scheiding, bescherming ofwapening. 3.9 Gradient: hetverhang ofhet verschil instijghoogte perlengte eenheid inde richting vande vloeistofstroom. 3.10 Lekkage: dehoeveelheid percolaatdieper eenheid vanoppervlakte enper eenheid vantijd door eenmateriaal stroomt,inmmjjaar. 3.11 Percolaat: dedoor eenconstructie gesijpeldevloeistofmetdaarin opgeloste bestanddelen. 4Geschiktheid, productieeneigenschappen 4.1 Geschiktheid Door eenonafhankelijk deskundigemoeteenmalig, overeenkomstig 9.1,voor deaanleg wor- den beoordeeld ofde betreffende bentonietmat geschiktisvoor debeoogde toepassing. Verder moetperproject worden getoetst ofde specifieke eigenschappen vandebentoniet- mat voldoen aandeoverige eisendiehieraan bijhet ontwerp zijngesteld. 4.2 Productiecontrole De eigenschappen vandetijdens deproductie gebruikte materialen endevervaardigde ben- tonietmat moeten,bepaaldvolgens9.2,voldoen aandeeisen intabel 2van debijlage. 4.3 Controlevoorverwerking Direct voorafgaande aandeverwerking moetdebentonietmat voldoenaandeeisen in4.3.1 tot enmet 4.3.4 ennaar keuze 4.3.5en4.3.6 of4.3.7 en4.3.8. Toelichting Deze keuring vlak voor verwerking isbedoeld omerzeker vantezijn datdebentonietmat nabij- voorbeeld langdurige opslagoftransport nogsteeds degewenste eigenschappen bezit.Dere- sultaten moeten voor deaanleg bekend zijn. 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.3.5 4.3.6 4.3.7 4.3.8 4.4 Uiterlijk De bentonietmat mag,bepaald volgens9.3.1,geendefecten vertonen diedeeigenschap- pen negatief kunnenbe'invloeden, zoalsblaasjes, porien,scheuren ofkrassen. Afmeting De afmetingen vaneen droge, ongehydrateerde mat,bepaald volgens9.3.2,mogen nietklei- ner zijndan dedoor deproducent opgegeven waardevoorderollengte enbreedte. Vochtgehalte Het vochtgehalte vandebentonietmat, bepaaldvolgens9.3.3,magtenhoogste 20 % (mlm) bedragen. Massa De massa vandebentonietmat, bepaaldvolgens9.3.4,magtenhoogste 15 % lager zijndan de door deproducent opgegeven waarde. Waterabsorbtievermogen Het waterabsorbtievermogen vandebentoniet na24 uur, bepaald volgens9.3.5,moetten minste 850 % (Vim) bedragen of,bepaald volgens9.3.6,tenminste 700 % (VIm). Methyleenblauwwaarde De methyleenblauwwaarde vandebentoniet, bepaaldvolgens9.3.7,moettenminste 250 mg MB (methyleenblauw) pergram bentoniet bedragen. Vrije zwelling (freeswell) De vrije zwelling vandebentoniet, bepaaldvolgens9.3.8,moettenminste 25mlbedragen. Vloeistofverlies (fluidloss) Het vloeistofverlies vandebentoniet, bepaaldvolgens9.3.9,magtenhoogste 18mlbedra- gen. Waterdoorlatendheid vandebentonietmat De waterdoorlatendheid vandebentonietmat directnahet aanleggen, bepaaldvolgens9.4, mag bijeen drukverschil van1,0meter waterkolom tenhoogste 20mm per200 dagen be- dragen. Toelichting Het bepalen vandewaterdoorlatendheid neemtenigetijdinbeslag. Daarom iservoor gekozen de waterdoorlatendheid geenonderdeel telaten uitmaken vandebeoordeling in4.3, waarvan de resultaten voorafgaand aandeverwerking bekendmoeten zijn.Deresultaten vandewater- doorlatendheid zullenveelal pasnade aanleg bekend zijn.Dithoudt eenzeker risicoindat de bentonietmat moetworden afgekeurd nadatdeafdichtingslaag isaangelegd. 5 6 5 Verpakking De verpakking vandebentonietmat moetwaterdicht zijnende bentonietmat beschermente- gen UV-straling. De verpakking moetgedurende tenminste tweemaanden bestandzijntegen UV-straling. 6 Ontwerpenplanning 6.1 Aigemeen Voordat begonnen magworden metdeaanleg vaneen bovenafdichting moetenbekendzijn: ? het definitief ontwerpvandeafdichtingsconstructie, zoalsvastgelegd ineen bestek of werkomschrijving mettekeningen; ? de planning vandewerkzaamheden. Verder moeten zijnvastgelegd entussen partijen zijnovereengekomen: ? het legplan voordebentonietmatten, zie6.2; ? het uitvoeringsplan, zie6.3; ? het keuringsplan, zie6.4; ? het inte zetten materieel; ? de vakbekwaamheid vanhetinte zetten personeel. 6.2 Legplan Het legplan moettenminste omvatten: ? een tekening metdevolgorde enwijze waarop debentonietmatten wordengelegd, hunaf- meting, delegvolgorde enhet identificatienummer vandematten; ? de plaats vandoorvoeringen; ? een afstemming metandere activiteiten, zoalsbijvoorbeeld hetlegplan vangeomembra- nen. Het legplan moetzodanig zijndat hetaantal overlappen wordtbeperkt. 6.3 Uitvoeringsplan Het uitvoeringsplan moettenminste omvatten: ? een procedure voorontvangst enopslag vandebentonietmatten; ? een procedure voordeacceptatie vanhetuitgevoerde grondwerken/ofdeafwerking van de minerale afdichtingslaag; ? de methode vanuitrollen vandebentonietmat; ? de wijze vanvervaardigen vandeoverlappen; ? de tetreffen maatregelen bijongunstige weersomstandigheden; ? de toe tepass enconstructie terplaatse vanbijvoorbeeld doorvoeringen enrandafwerkin- gen; ? de wijze enmethode vanrepareren vanbeschadigingen; ? de wijze vanballasten; ? voorbeeldformulieren voordeuitvoeringscontrole. Het uitvoeringsplan moetinovereenstemming zijnen/of worden afgestemd ophet legplan van debentonietmatten enoverige uittevoeren activiteiten. 6.4 Keuringsplan In aanvulling ophet gestelde inhoofdstuk 9moet inhet keuringsplan rekeningwordenge- houden metspecifieke projectomstandigheden en-eisen. 7 Levering,lossenentijdelijke opslag 7.1 Levering Sij levering vanbentonietmatten ophet werk moet worden gecontroleerd of: ? de leveringsomvang overeenstemtmetdebestelde hoeveelheid; ? de levering vrijisvan schade aanverpakking en/ofgoederen; ? iedere rolvoorzien isvan een identificatielabel; ? iedere partijisvoorzien vaneen document metderesultaten vandeproductiecontrole. Het identificatielabel moetzijnopgesteld volgensNEN-ISO 10320enmoet tenminste devol- gende informatie bevatten: ? de naam enhet adres vandeleverancier; ? de naam vanhetproduct; ? de type-aanduiding vanhetproduct; ?het rolnummer; ? de afmetingen vanhetproduct; ? het gewicht vanhetproduct peroppervlakte eenheid. 7.2 Lossen Het lossen vaneen partij bentonietmatten ophet werk moet zodanig plaatsvinden dater geen gevaar bestaat voorbeschadiging vandematten. Toelichting Aangeraden wordtbijhet lassen tenminste tweehijsbanden ofeen stalen pijptegebruiken. 7.3 Tijdelijkeops/ag Indien tijdelijke opslagvandebentonietmatten isgewenst, moethetdepot tenminste aan de volgende eisenvoldoen: ? het terrein magvoor derden niettoegankelijk zijn; ? de bentonietmatten moetenwordenopgeslagen opeen droge envlakke ondergrond; ? de bentonietmatten mogengedurende deopslag nietincontact komenmetwater, bij- voorbeeld inde vorm vanneerslag ofoptrekkend vocht; ? het stapelen vanmatten moetworden beperkt totten hoogste drierollen. Bij een langdurige opslag(meerdanzesweken) moeten debentonietmatten overdektwor- den opgeslagen, beschermdtegendirecte zoninstraling envoorzien vanvoldoende ventila- tie. 8 Uitvoering 8.1 Ondergrond Voor deondergrond waaropdebentonietmat wordtgelegd geldt: ? de ondergrond moetdroog envrij zijn van scherpe delenzoalsstenen, takken, boom- stronken enpaaleinden; ? abrupte hoogteverschillen, bijvoorbeeldtengevolge vansporen, mogennietgroter zijndan 10mm; ? de ondergrond moetgoedbegaanbaar zijnvoor personeel eninte zetten materieel; ? de ondergrond moetgelijkmatig zijnverdicht; ? in de ondergrond mogengeenknikken voorkomen. Overgangen, bijvoorbeeldtusseneen horizontaal deeleneen talud, moeten eenbuigstraal hebbendiegroter danofgelijk isaan 1,Om. 8.2 Transportophet werk Transport vandebentonietmat ophet werk moet zoveel mogelijk wordenbeperkt enmoet zo- danig worden uitgevoerd datergeen gevaar bestaat voorbeschadiging vandemat. 8.3 Uffrolien De banen moeten aandehand vanhetlegplan worden uitgerold. Directvoorhetuitrollen moet deverpakkingsfolie wordenverwijderd. Bij het uitrollen volgenshetlegplan moeten derolnummers wordengenoteerd. Voorentij- dens hetuitrollen moetdebentonietmat visueelworden gecontroleerd oponvolkomenheden en beschadigingen. 8.4 Verwerken Bij het verwerken ofhet afdekken magdebentonietmat nietrechtstreeks wordenbereden. Indien vantoepassing moetdemat nahet uitrollen totaan hetmoment datdebovenlig- gende laagwordt aangebracht, wordengeballast omopwaaien tevoorkomen. Indieneenfo- lie op de bentonietmat wordtaangebracht, magdebentonietmat nietworden vervuild. 8.5 Vlakheid De bentonietmat moet,bepaald volgens9.5.2,vrijvan plooien worden aangelegd. 8.6 Overlap De rollen moeten wordengelegdmeteenoverlap dieten minste evengroot isals deoverlap die bijde keuring volgens proefevan eUR/PBV-Aanbeveling 49istoegepast. Deoverlap mag, bijeen bodemtemperatuur van10°C, echternietkleiner zijndan 150 mmvoor een langsoverlap enniet kleiner zijndan 300 mmvoor eenkopse overlap. Deoverlap moet'dak- pansgewijs' wordenaangebracht. 7 Toelichting De overlap moetdustenminste 150of300 mmzijn, ookalisbij de beproeving volgensproef C een geringere overlapgehanteerd. Bij taluds dielanger zijndan derolbreedte vandebentonietmat, gemetenhaaksopdehoog- telijnen, moetdelengterichting vanderalhaaks opde hoogtelijnen liggen. De overlap moetvrijzijn van plooien enverontreinigingen zoalszandofgrand. Ais deoverlap wordtingestrooid metbentonietpoeder of-granulaat moetdehoeveelheid ben- tonietpoeder of-granulaat, bepaaldvolgens9.5.3,tenminste gelijkzijnaan dehoeveelheid die bijhet bepraeven vandeoverlap volgens proefCvan CURjPBV-Aanbeveling 49istoege- past. 8. 7 Ooorvoeringen Doorvoeringen moeten,tenzijanders isovereengekomen, wordenuitgevoerd volgensfiguur1. Hierbij moetdevolgende werkwijze wordengevolgd: ? In de bentonietmat moeteengeprefabriceerd doorvoerstukvaneen hoge dichtheid poly- etheen (HDPE)worden geplaatst. Debuisdiameter vanhetdoorvoerstuk moetgelijk zijn aan dievan deaansluitende buizen.Deflens vanhetgeprefabriceerde doorvoerstukmoet een dikte hebben vantenminste 5mm eneen breedte randomvantenminste 0,5m. ? De folie vandecombinatie afdichtingmoetaandeflens vanhetdoorvoerstuk wordenvast- gelast doormiddel vaneen extrusielas. ? In de bentonietmat moetterhoogte vandedoorvoer eeninsnijding wordengemaakt ter grootte vandebuisdiameter vanhetgeprefabriceerde doorvoerstuk. ? De bentonietmat moetterplaatse vandeflens vanhetdoorvoerstuk endeaan tebren- gen overschuifmof wordenvoorzien vanvoldoende bentonietpoeder of-pasta. ? Over hetgeprefabriceerde doorvoerstukmoeteenoverschuifmof uitHDPE worden aange- bracht. Dezemofmoet meteenextrusielas wordenvastgezet aanhetdoorvoerstuk. ? De aansluitende buizenmoeten vervolgens wordenvastgelast aanhetgeprefabriceerde doorvoerstuk. HDPE-buis aantelassen / HDPE-orefabdoorvoerstuk Figuur 1 Principe doorvoerconstructie Extrusielas / I o 8 8.8 Reparaties Beschadigingen vaneen bentonietmat moetenwordenhersteld dooropdeplaats met schade eennieuw stukbentonietmat teleggen meteenoverlap vantenminste 0,30mten, opzicht vanderand vandebeschadiging. Voordeoverige uitvoeringsaspecten geldende voorschriften vandeleverancier zoalsdiezijn opgegeven voorhetmaken vaneen overlap. 8.9Bovenbelasting De bovenbelasting moetbestaan uitten minste 0,3m(drainage)zand ofgrand datvrijisvan scherpe delenenmoet worden aangebracht: ? ten hoogste 24uur nahet aanbrengen vandebentonietmatten; ? voordat debentoniet kanhydrateren alsgevolg vanwaterbelasting doorbijvoorbeeld re- genwater ofoptrekkend vochtuitde ondergrand; ? nadat deaangelegde afdekkingvisueelisbeoordeeld eninorde isbevonden. De bovenbelasting moetzodanig wordenaangebracht dateen overlap nietwordt terug- ofop- geschoven. 8.10 Ongunstige weersomstandigheden Bij ongunstige weersomstandigheden moetendewerkzaamheden wordengestaakt. 8.10.1 Windsnelheid Bij windsnelheden vanmeer dan6Beaufort opdewerkplek, mogengeenbentonietmatten worden uitgerold. Dereeds uitgerolde ennog nietgeballaste bentonietmatten moetenwor- den geballast alsdeze kunnen opwaaien. 8.10.2 Regen Bij regen mogen geenbentonietmatten wordenuitgerald. Tevensmoeten maatregelen wor- den genomen omongewenste hydratatievanreeds uitgerolde bentonietmatten tevoorko- men. 8.10.3 Temperatuur Ais geen zandofgrond kanworden aangevoerd voorhetafdekken, bijvoorbeeld doorvorst, mogen geenbentonietmatten wordenaangebracht inhet werk. In de zomer moetrekening wordengehouden metdethermische uitzettingvanhetgeo- membraan ofgeotextiel vanpolyetheen methoge dichtheid. Bij afkoeling gedurende denacht ofna het aanbrengen vaneen bovenbelasting moetnogvol- doende overlapaanwezig zijn. 9 Keuringencontrole 9.1 Geschiktheid Methode vanonderzoek De geschiktheid vandebentonietmat moetworden bepaald volgensCUR/PBV-Aanbeveling 49. Aantal bepalingen De geschiktheid vandebentonietmat moeteenmaal zijnaangetoond. Keuringscriterium De bentonietmat moetgeschikt zijnalsbovenafdichting vaneen afval- ofreststofberging en ten minste voldoen aandeeisen inCUR/PBV-Aanbeveling 49. 9.2 Productiecontrole Methode vanonderzoek De eigenschappen vandegrondstoffen endebentonietmat moetentijdensdepraductie wor- den gecontroleerd metdemethode lOalsaangegeven intabel1 vandebijlage. Aantal bepalingen Het aantal bepalingen moetvoldoen aandeintabel 1van debijlage gegeven frequentie. Keuringscriterium De gevonden waardentijdensdeproductiecontrole moetenvoldoen aandein4.2 gestelde eis. 9.3 Controleverwerking 9.3.1 Uiterlijk Methode vanonderzoek Het uiterlijk vandebentonietmat moetvisueel worden beoordeeld. 9 10 Aantal bepalingen Het uiterlijk vandemat moet doorlopend wordenbeoordeeld, zowelbijhet lossen, hetver- voeren opdewerkplek, bijhet uitrollen envoor hetafdekken. Keuringscriterium Het uiterlijk vandebentonietmat moetvoldoen aandein4.3.1 gestelde eis. 9.3.2 Afmeting Methode vanonderzoek De lengte enbreedte vandebentonietmat moetworden bepaald volgensartikel3en 4van NEN 3056. Demeting moetworden uitgevoerd opeen droge enongehydrateerde mat. Aantal bepalingen De afmetingen vandebentonietmat moeteneenmaal per5.000 m 2 bentonietmat worden bepaald. Keuri ngscriteri um Het rekenkundige gemiddeldevandrie metingen voordelengte vaneen rolenvijf metingen voor debreedte, moetvoldoen aandein4.3.2 gestelde eis. 9.3.3 Vochtgehalte Methode vanonderzoek Het vochtgehalte vandebentonietmat moetworden bepaald volgensASTM4643ofDIN 18121 deel1. Aantal bepalingen Het vochtgehalte vandebentonietmat moeteenmaal per5.000 m 2 bentonietmat worden bepaald. Keuringscriterium Het vochtgehalte vandebentonietmat moetvoldoen aandein4.3.3 gestelde eis. 9.3.4 Massa Methode vanonderzoek De massa vandebentonietmat moetworden bepaald volgensNEN-EN965. Aantal bepalingen De massa vandebentonietmat moeteenmaal per5.000 m 2 bentonietmat wordenbepaald. Keuringscriterium Het rekenkundige gemiddeldevanvijfmetingen moet,nacorrectie voorhetvochtgehalte, vol- doen aandein4.3.4 gestelde eis. 9.3.5 Waterabsorbtievermogen (methodeASTM) Methode vanonderzoek Het waterabsorptievermogen vandebentoniet moetworden bepaald volgensASTME946. Aantal bepalingen Het waterabsorbtievermogen vandebentoniet moeteenmaal per5.000 m 2 bentonietmat worden bepaald. Keuringscriterium Het waterabsorbtievermogen vandebentoniet moetvoldoen aandein4.3.5 gestelde eis. 9.3.6 Waterabsorbtievermogen (methodeDIN) Methode vanonderzoek Het waterabsorptievermogen vandebentoniet moetworden bepaald volgens DIN18132. Aantal bepalingen Het waterabsorbtievermogen vandebentoniet moeteenmaal per5.000 m 2 bentonietmat worden bepaald. Keuri ngscriteri um Het waterabsorbtievermogen vandebentoniet moetvoldoen aandein4.3.5 gestelde eis. 9.3.7Methyleenblauwwaarde Methode vanonderzoek De methyleenblauwwaarde vandebentoniet moetworden bepaald volgensproefBvan CUR/PBV-Aanbeveling 33ofVDG P69. Aantal bepalingen De methyleenblauwwaarde vandebentoniet moeteenmaal per5.000 m 2 bentonietmat wor- den bepaald. Keuringscriterium De methyleenblauwwaarde vandebentoniet moetvoldoen aandein4.3.6 gestelde eis. 9.3.8 Vrijezwelling (freeswell) Methode vanonderzoek De vrije zwelling vandebentoniet moetworden bepaald volgensASTM5890. Aantal bepalingen De vrije zwelling vandebentoniet moeteenmaal per5.000 m 2 bentonietmat wordenbe- paald. Keuringscriteri um De vrije zwelling vandebentoniet moetvoldoen aandein4.3.7 gestelde eis. 9.3.9 Vloeistofverlies (fluidloss) Methode vanonderzoek Het vloeistofverlies vandebentoniet moetworden bepaald volgensASTMD5891. Aantal bepalingen Het vloeistofverlies vandebentoniet moeteenmaal per5.000 m 2 bentonietmat wordenbe- paald. Keuringscriterium Het vloeistofverlies vandebentoniet moetvoldoen aandein4.3.8 gestelde eis. 9.4 Waterdoorlatendheid vandebentonietmat Methode vanonderzoek De waterdoorlatendheid vandebentonietmat moetworden bepaald volgensproefAvan CUR/PBV-Aanbeveling 49. Aantal bepalingen De waterdoorlatendheid vandebentonietmat moeteenmaal per20.000 m2bentonietmat worden bepaald. Keuringscriterium De bovengrens vanhet90 % betrouwbaarheidsinterval vanhetmeetkundige gemiddeldevan de lekkage moetvoldoen aandein4.4 gestelde eis. De individuele waardevoordelekkage perwaterdoorlatendheidsmeting magtenhoogste vijf maal dein4.4 gestelde eisbedragen. 9.5 Uitvoering 9.5.1 Uiterlijk Methode vanonderzoek Het uiterlijk vandeondergrond enaangebrachte afdichtingslaag moetvisueel worden ge- controleerd. Aantal bepalingen Het uiterlijk moetdoorlopend wordengecontroleerd. Keuringscriteri um De ondergrond moetvoldoen aandein8.1 gestelde eisen. De aangebrachte afdichtingslaag moetvoldoen aandein4.3.1 gestelde eisen. 11 9.5.2Vlakheid Methode vanonderzoek De vlakheid vandegelegde bentonietmat moetvisueel worden vastgesteld. Aantal bepalingen De vlakheid moetdoorlopend wordengecontroleerd. Keuringscriterium De vlakheid vandebentonietmat moetnahet aanbrengen voldoenaandein8.5 gestelde eis. 9.5.3 Overlap Methode vanonderzoek De hoeveelheid bentonietperlengte eenheid overlapmoetvolgens devoorschriften vande producent wordenbepaald. Aantal bepalingen De hoeveelheid bentonietterplaatse vandeoverlap moeteenmaal per500 m 1 overlap wor- den bepaald. Keuri ngscriteri urn De bepaalde hoeveelheid bentonietperlengte eenheid overlapmoetvoldoen aandein8.6 gestelde eis. litels vanvermelde normen,CURjPBV-Aanbevelingen enbepalingen Beproevingsmethode voorcement. Methode voornemen en voorbereiden vanmonsters Geotextielen ensoortgelijke producten.Monsterneming en voorbereiding vanproefstukken Geotextielen ensoortgelijke producten.Bepalingvandikte onder voorgeschreven drukken Geotextielen ensoortgelijke producten.Bepalingvandemassa per oppervlakte-eenheid Kunststoffen. Beproevingsmethoden voorgekalanderde folies ldentificatie opdebouwplaats Zugversuch ambreiten Streifen Wassergehalt. BestimmungdurchOfentrocknung Bestimmung desWasserdurchlassigkeitsbeiwerts Bestimmung derWasseraufnahmeversuch nachEnslin Neff Standard testmethod fortensile properties ofplastics Standard practiceforsampling ofgeosynthetics fortesting Standard testmethod forgrab breaking loadandelongation of geotextiles Standard testmethod fordetermination ofwater (moisture) content of soil bythe microwave ovenmethod Standard testmethod formeasuring nominalthickness ofgeotextiles and geomembranes Standard testmethod formeasuring massperunit area ofgeotextiles Standard testmethod formeasurement ifindex fluxthrough saturated geosynthetic clayliners specimens usingaflexible wallperrneameter Standard testmethod forswell index ofmineral component of geosynthetic layliners Standard testmethod forfluid lossofclay component ofgeosynthetic clay liners Guide forobtaining samplesofgeosynthetic clayliners Standard testmethod forwater absorption ofbentonite bythe porous plate method. Bindemittelprufung yonBindetonen 2e druk. Granulaire afdichtingslagen opbasis vanzandbentoniet aldan niet incombinatie metkunststof geomembranen (1996) Bentonietmatten inbodembeschermende voorzieningen. Beoordeling geschiktheid (1997) jaar NEN-EN 196-7 1993 NEN-EN 963 1995 NEN-EN 964-1 1995 NEN-EN 965 1995 NEN 3056 1967 NEN-ISO 10320 1993 NEN-ISO 10319 1993 DIN 18121-1 1976 DIN 18130 1989 DIN 18132 1995 ASTM D638 1991 ASTM D4354 1989 ASTM D4632 1991 ASTM D4643 1993 ASTM D5199 1991 ASTM D5261 1992 ASTM D5887 1995 ASTM D5890 1995 ASTM D5891 1995 ASTM D6072 1996 ASTM E946 1992 VDG-merkblatt P69 1988 CUR/PBV-Aanbeveling 33 CUR/PBV-Aanbeveling 49 12 Bijlage Controle productie In deze bijlage wordtingegaan opdecontrole bijde productie vanbentonietmatten. Dezeopzet isbe- doeld alshulpmiddel voorproducenten, leveranciers,ingenieursbureaus enopdrachtgevers bijhet vast- stellen vandeomvang vandeproductiecontrole. Indientenminste deindeze bijlage omschreven proe- ven worden uitgevoerd, kanbijde verwerking vanbentonietmatten wordenvolstaan metdeindeze CUR/PBV-Aanbeveling omschrevenkeuringenvoorverwerking (4.3)enwaterdoorlatendheid (4.4). In tabel1 zijndekeuringen enbepalingsmethoden weergegevendiebijde productie vandebentoniet- matten pertype matmoeten wordenuitgevoerd. Deterapporteren waardemoetvoldoen aandeeis in tabel 2om teworden goedgekeurd. Tabell Testen entestfrequenties eigenschap testmethode frequentiete rapporteren Bentoniet 1) 2) monsterneming NEN-EN 196-7 8) vrije zwelling ASTM D5890 50 ton laagste waarde 7) vloeistofverlies ASTM D5891 50ton laagste waarde 7) waterabsorptie DIN 18132 of 50 ton laagste waarde 7) ASTM E946 methyleenblauw proef BCUR/PBV- Aanbeveling 33of VDG P69 50 ton laagste waarde7) Geotextiel 2) monstername ASTM D4354 of NEN-EN 963 massa peroppervlakte ASTM D5261 of 20.000 m 2 laagste waarde perrol7) NEN-EN 965 dikte ASTM D5199 of 20.000 m 2 laagstewaarde perro1 7) NEN-EN 964-1 treksterkte ASTM D4632 20.000 m 2 laagste waarde perrol7) NEN-ISO 10319 Geomembraan 2) monstername ASTM D4354 massa peroppervlakte ASTM D5261 20.000 m 2 laagste waarde perrol7) dikte ASTM D5199 20.000 m 2 laagste waarde perro17) treksterkte enrek ASTM D638 20.000 m 2 laagste waarde perrol7) Bentonietmat monstername ASTM D 60728) massa perOpp3) ASTM 5261 of 4.000 m 2 laagste waarde perrol7) NEN-EN 965 vochtgehalte ASTM 4643 of 4.000 m 2 gemiddelde waarde 5) DIN 18121-1 treksterkte 4) ASTM D 4632 20.000 m 2 laagste waarde perrol7) NEN-ISO 10319 doorlatendheid 6) ASTMD 5887 of 1 maal per hoogste waarde of DIN 18130 of 7 productiedagen proef ACUR/PBV- Aanbeveling 49 Toelichting bijtabel 1: 1) Testen moeten wordenuitgevoerd opde bentoniet zoalsontvangen voorverwerking. Naarkeuze kunnen worden uitgevoerd vrijezwelling (freeswell) incombinatie metvloeistofverlies (fluidloss) of waterabsorptie incombinatie metmethyleenblauwwaarde. 2) Indien debentoniet ofhet geotextiel wordtgeleverd ondercertificaat, afgegevendooreeninstel- ling dieiserkend doordeRaad voorAccreditatie, enals uithet certificaat blijktdatdebentoniet of het geotextiel voldoetaandeeisen indeze CUR/PBV-Aanbeveling, magcontrole tijdensdepro- ductie achterwege blijven. 13 3) Massa bijeen vochtgehalte van0 %. Deze massa moetrekenkundig wordenbepaald. 4) Opbentonietmatlen meteengeomembraan alsdrager kandeproef nietworden uitgevoerd. 5) Terbepaling vandemassa drogebentoniet enter informatie. 6) Delaatste 20gemeten waardenmoetenwordengerapporteerd, eindigendopde productiedatum van degeleverde bentonietmat. Sijmeer productielijnen moetvaniedere lijndedoorlatendheid worden bepaald. 7) Laagste waarde(perrol)isgedefinieerd als: X =X-t·u mln Waarin: Xmin isde laagste waarde; X isde gemiddelde meetwaarde; t isde student's tbij een tweezijdige overschrijdingskans van0,10; u isde standaarddeviatie van X. 8) Ofconform voorschriften vandeproducent. In tabel 2zijn eisen geformuleerd waaraandetestresultaten tenminste moeten voldoen. Tabe/2 Eisen testresultaten 14 eigenschap Bentoniet free Swell fluid loss waterabsorptie methyleenblauw Geotextiel massa peroppervlakte dikte treksterkte Geomembraanmassa peroppervlakte dikte treksterkte enrek Bentonietmat massa bentoniet peropp. vochtgehalte bentoniet treksterkte doorlatendheid eis ten minste 25ml ten hoogste 18ml ten minste 700 % (Vim) bijDIN 18132 of 850 % (Vim) bijASTM E946 ten minste 250mgmethyleenblauw door producent opgegeven waarde door producent opgegeven waarde door producent opgegeven waarde door producent opgegeven waarde door producent opgegeven waarde door producent opgegeven waarde door producent opgegeven waarde door producent opgegeven waarde door producent opgegeven waarde door producent opgegeven waarde Metnadruk wordteropgewezen datdeze CUR/PBV-Aanbeveling destand vantechniek enkennis weergeeft opmoment van uitgifte. DeCUR houdt zichdanookaanbevolen teworden ge"informeerd overervaringen diemet hetgebruik vandeze Aanbeveling wordenopgedaan. CUR/PBV-Aanbevelingen wordendriejaar napublicatie geevalueerd en,indien daaraanleiding toebestaat, geactualiseerd. Hiervan wordtmelding gemaakt inde vakpers. Auteursrechten Aile rechten voorbehouden. Nietsuitdeze uitgave magworden verveelvoudigd, opgeslagenineen geautomatiseerd gege- vensbestand ofopenbaar gemaakt,inenige vormofop enige wijze, hetzijeiektronisch, mechanisch,doorfotokopieen, opna- men ofop enig andere manier, zondervoorafgaande schriftelijketoestemming vanCUR. Het istoegestaan overeenkomstig artikel15aAuteurswet 1912gegevens uitdeze uitgave teciteren inartikelen, scriptiesen boeken, mitsdebron opduidelijke wijzewordt vermeld, aismededeaanduidingen vandemaker, indiendezeinde bron voor- komt. 'CUR/PBV-Aanbeveling 50'Bentonietmatten inbodembeschermende voorzieningen.Productieenverwerking', Stichting CUR, Gouda', november 1997. Aansprakelijkheid De CUR endegenen dieaan deze publicatie hebbenmeegewerkt, hebbeneenzogroot mogelijke zorgvuldigheid betrachtbij het samenstellen vandeze uitgave. Nochtans moetdemogelijkheid nietworden uitgesloten datertoch fouten enonvolledig- heden indeze uitgave voorkomen. ledergebruik vandeze uitgave engegevens daaruitisgeheel vooreigen risicovandege- bruiker endeCUR sluit, mede tenbehoeve vanaldegenen dieaan deze uitgave hebben meegewerkt, iedereaansprakelijk- heid uitvoor schade diemocht voortvloeien uithet gebruik vandeze uitgave ende daarin opgenomen gegevens,tenzijde schade mochtvoortvloeien uitopzet ofgrove schuld zijdens CURen/of degenen dieaan deze uitgave hebben meegewerkt. Gouda, november 1997 Het bestuur vandeCUR Stichting CUR,Buchnerweg 1,Postbus 420,2800 AKGOUDA, tel0182-540600 15 16