CUR-Aanbeveling 002
Voorspanstaal en voorspanelementen, bescherming en verwerking
artikel
Voorspanstaal en voorspanelementen zijn producten, waaraan door de fabrikant tijdens het gehele proces van vervaardiging veel zorg wordt besteed. Die zorg is uiteraard in de eerste plaats gericht op het bereiken van aile in de desbetreffende normen omschreven eigenschappen. Daarnaast worden deze producten tijdens vervaardiging en transport uitermate zorgvuldig behandeld om mechanische beschadigingen of chemische aantasting te voorkomen. Dat wordt dan niet gedaan omdat de invloed daarvan direct nadelige invloeden zou hebben op de mechanische eigenschappen, maar veeleer omdat dit tijdens de verdere verwerking tot schade kan leiden en omdat het langeduur gedrag ernstig in nadelige zin wordt beïnvloed.
Het spreekt welhaast vanzelf, dat deze zorg voor de producten na aflevering door de afnemen zou moeten worden voortgezet. Uit de praktijk zijn echter vele voorbeelden bekend waaruit blijkt dat het daaraan nog wel eens schort. Werkgroep 3 'Voorspanstaal' van voorschriftencommissie 4 'Voorgespannen beton', die aan een herziening van NEN 3868 'Voorspanstaalwerkt, zal daarom in een bijlage van de tweede druk van NEN 3868 een aantal aanbevelingen geven betreffende vervoer, opslag en verwerking van voorspanstaal. Naar verwachting zal de herziene uitgave van NEN 3868 in 1984 verschijnen.
In verband met het belang van deze aspecten, heeft het CUR-VB-bestuur besloten reeds nu aanbevelingen voor de bescherming van voorspanstaal en voorspanelementen, die geïnjecteerd worden, in de vorm van een CUR-VB-Aanbeveling te publiceren.
De inhoud van deze Aanbeveling is gebaseerd op het artikel van ir.J.P. Koster, destijds lid van werkgroep 2 'Voorspanning met aanhechting (VMA)' van voorschriftencommissie 4, in Cement XXXIII (1981) nr. 2. Behalve door werkgroep 2 wordt deze Aanbeveling gesteund door werkgroep 3 'Voorspanstaal' en werkgroep 4 'Veranderingssystemen' van deze voorschriftencommissie.
Deze Aanbeveling wordt eveneens gesteund door de begeleidingscommissie 'Betonstaal/voorspanstaal/voorspansystemen', ingesteld door de Betonvereniging in het kader van de samenwerking tussen de Betonvereniging en KOMO.
Bestel deze CUR-aanbeveling
Aanbeveling2
Voorspanstaal envoorspanelementen,
bescherming enverwerking
Inleiding
Voorspanstaal envoorspanelementen zijnprodukten, waaraandoordefabrikant tijdenshet
gehele procesvanvervaardiging veelzorg wordt besteed. Diezorg isuiteraard inde eerste
plaats gericht ophet bereiken vanaile inde desbetreffende normenomschreven eigen-
schappen. Daarnaastwordendezeprodukten tijdensvervaardiging entransport uitermate
zorgvuldig behandeldommechanische beschadigingen ofchemische aantastingtevoorko-
men. Oatwordt dannietgedaan omdatdeinvloed daarvan directnadelige ir:1Vloeden zou
hebben opdemechanische eigenschappen, maarveeleer omdatdittijdens deverdere
verwerking totschade kanleiden enomdat hetlangeduur-gedrag ernstiginnadelige zin
wordt be"lnvloed.
Het spreekt welhaast vanzelf,datdeze zorgvoordeprodukten naaflevering doordeafnemer
zou moeten wordenvoortgezet. Uitdepraktijk zijnechter velevoorbeelden bekendwaaruit
blijkt dathetdaaraan nogweleens schort. Werkgroep 3'Voorspanstaal' vanvoorschriften-
commissie 4'Voorgespannen beton',dieaan een herziening vanNEN 3868 'Voorspanstaal'
werkt, zaldaarom ineen bijlage vandetweede drukvanNEN 3868 eenaantal aanbevelingen
geven betreffende vervoer,opslagenverwerking vanvoorspanstaal. Naarverwachting zalde
herziene uitgavevanNEN 3868 in1984 verschijnen.
In verband methetbelang vandeze aspecten, heefthetCUR-VB-bestuur beslotenreedsnu
aanbevelingen voordebescherming vanvoorspanstaal envoorspanelementen, diege"lnjec-
teerd worden, inde vorm vaneen CUR-VB-Aanbeveling tepubliceren.
De inhoud vandeze Aanbeveling isgebaseerd ophet artikel vanir.J.P. Koster, destijds lidvan
werkgroep 2'Voorspanning metaanhechting (VMA)'vanvoorschriftencommissie 4,inCe-
ment
XXXIII (1981)nr.2.Behalve doorwerkgroep 2wordt dezeAanbeveling gesteunddoor
werkgroep 3'Voorspanstaal' enwerkgroep 4'Verankeringssystemen' vandeze voorschrif-
tencommissie. Deze Aanbeveling wordteveneens gesteunddoordebegeleidingscommissie 'Betonstaal/
voorspanstaal/voorspansystemen', ingestelddoordeBetonvereniging inhet kader vande
samenwerking tussendeBetonvereniging enKOMO.
1. Bescherming vanmateriaal tijdensopslag
1.1 Voorspanstaal
1.1.1 Aigemeen
Voorspanstaal moetvrijvan degrond engoed afgedekt wordenopgeslagen. Hetafdekmate-
riaal magechter nietinaanraking komenmethetvoorspanstaal. Degetroffen voorzieningen
moeten afdoende bescherming biedentegeninvloeden vanweer enwind.
Voorspanstaal metlichte vliegroest magzonder meerworden toegepast; verwijdering vande
vliegroest behoeftnietplaats tevinden.
1.1.2Bescherming tegenmechanische enthermische beschadiging
De opslagruimte envoorzieningen tenbehoeve vanaan- enafvoer moeten zodanig zijn
ingericht ofvervaardigd datmechanische beschadiging vanhetoppervlak vanhet
VOOI"-
spanstaal (kinken,krassen, kervenenz.)wordt vermeden. Stavenmoeten rechtworden
aangevoerd enter vermijding vanexcessieve buigspanningen opeen voldoend aantalpun-
ten ondersteund wordenopgeslagen. Schroefdraad aandeuiteinden derstaven moet2Org-
vuldig worden beschermd, bijvoorbeeld doorkartonnen ofkunststof kokers.
De metallurgische eigenschappen vanvoorspanstaal wordenzeerernstig innadelige zin
be"lnvloed doorhoge temperaturen, zoalsdiebijlas-, snij- eninkortprocessen voorkomen.
De bijdie processen vrijkomende spettersenvonken zullen,indienzijinaanraking komen
met voorspanstaal, hetmateriaal dermatemetallurgisch beschadigendatvrijwel zekerbreuk
tijdens hetspannen hetgevolg zalzijn. Hetopmaat afkorten vandraden, strengen ofstaven
moet daarom 20danig gebeuren, datdergelijke beschadigingen nietkunnen optreden, ook
niet ophet inde nabijheid opgeslagen voorspanstaal.
1.1.3Bescherming tegenchemische- enelektro-chemische aantasting
Ais voorspanstaal moetworden opgeslagen verdienthetaanbeveling deopslagruimte te
Redactionele bijlagebijCement XXXV
(1983)
nr.
10
ventileren,tervermijding vancondens. Gestreefd moetworden naareenrelatieve
luchtvochtigheid vanniet meerdan 70%.Indien dezeaanbeveling wordtnagevolgd, wordtde
kans, dathetmateriaal inernstige matechemisch wordtaangetast (roesten)aanzienlijk
verkleind.
Elektro-chemische aantastingvanvoorspanstaal komtvoorinde vorm vanputcorrosie.
Putcorrosie isvolgens NEN3868 eenreden totafkeuring, omdathetinveel gevallen tot
materiaalbreuk aanleidinggeeft.Daarputcorrosie alleenkanoptreden inaanwezigheid van
een elektrolyt, diealtijd water bevat, onderstreept ditde noodzaak vanopslag ineen droog
milieu enventilatie.
Op voorspanstaal kaneentijdelijke bescherming wordenaangebracht, alhoewelbepaalde
soorten daarvoor meergeschikt zijndan andere. Hettoetepassen beschermingsmiddel
dient inoverleg metdefabrikant teworden gekozen, metinachtname vandegewenste
beschermingsduur. Hetaanbrengen vandeze (vloeibare) beschermingsmiddelen dientbij
staven tegeschieden doordompelen. Erwordt metnadruk opgewezen datdebeschermlaag
volkomen sluitendmoetzijn;isdat niet hetgeval danzullen juistdeniet beschermde plekken
in het bijzonder gevaarlopencorrosief teworden aangetast.
Er dient rekening meeteworden gehouden dathettoegepaste beschermingsmiddel de
aanhechtkarakteristiek vanhetvoorspanstaal inongunstige zinzalbe"lnvloeden, alshet niet
afdoende wordtverwijderd.
N.S. Hetdompelen vanstrengen enringen draadisniet aantebevelen, daarerdan nog
gedurende langetijdbeschermingsmateriaal kanuitlekken; deruimte tussen dedraden c.q.
strengen houdthetmiddel vast.
1.2 Verankeringsonderdelen
Verankeringsonderdelen moetenzodanig wordenbehandeld enopgeslagen datmechani-
sche beschadiging enschadelijke corrosiewordtvoorkomen. Delen,diedeuiteindelijke
verankering vanhetvoorspanstaal totstand moeten brengen zoalswiggen, wigboringen,
moeren, schroefdraad enz.,moeten tegenroesten worden beschermd. Aislangdurige opslag
noodzakelijk is,verdient hetaanbeveling aileonderdelen metvoor hetdoel geschikte,
duidelijk omschreven olien,vetten ofandere roestwerende middelentebehandelen.
N.S. Lichte roestaanslag opvan schroefdrad voorzieneonderdelen hoeftnietinaile gevallen
schadelijke effectentengevolge tehebben. Dezezijnwel teverwachten alsdoor losse roest,
vuil ofmechanische beschadigingen hetassembleren vandeze onderdelen wordtbemoei-
lijkt. Roestaanslag opwiggen eninwigboringen leidentotonvoldoende zettingvande
wiggen endientengevolge toteen lagere verankeringsefficientie. Ookiseen verhoogde kans
op slip van hetvoorspanstaal aanwezig.
1.3 Omhullingsbuis
De omhullingsbuis moetmetzorg worden behandeld. Debuis moet vrijvan degrand en
beschermd tegenklimatologische invloedenwordenopgeslagen.
N.S. Deomhullingsbuis isover hetalgemeen zeergevoelig voormechanische encorrosieve
beschadigingen. Omdatdaarom dekans wordt vergroot, datlater beton ofcementmortel in
de buis kanbinnendringen, dienendezebeschadigingen zorgvuldigteworden vermeden.
2. Voorzorg bijhet assembleren enplaatsen
van
voorspanelementen
2.1 Aigemeen
Voorspanelementen kunnenvoorafofinhet werk worden geassembleerd. Inhet eerste geval
worden zeinhun geheel vandeassemblageplaats naardeinbouwplaats vervoerdeninhet
werk gebracht.
Het voorspanstaal moetschoon, droogenvrij van roest opdeassemblageplaats worden
aangevoerd (ineen overdekt enschoon transportmiddel). Aanhetvoorspanstaal moeten
labels zijngehecht, metbehulp waarvan despecifieke gegevensvanrol,haspel ofbundel aan
het mee televeren keuringsattest kunnenworden ontleend. Detijd tussen deaanvoer enhet
verwerken vanhetvoorspanstaal dientzokort mogelijk tezijn.
Alvorens hetvoorspanstaal wordtverwerkt moethetophet oog worden gecontroleerd op
ontoelaatbare mechanischebeschadigingen ofroestvorming.
Het oplengte maken vanhetvoorspanstaal dientbijvoorkeur tegeschieden doorafslijpen.
Het overige voorspanstraal moetbeschermd wordentegendedaarbij vrijkomende vonken.
Draden kunnen uiteraard oplengte worden geknipt.
2.2 Vooraf geassembleerde voorspane/ementen
Het assembleren moetvrijvan degrond ineen overdekte ruimteplaatsvinden. Ermoet
zorgvuldig opworden toegezien dathetvoorspanstaal nietmechanisch ofthermisch wordt
beschadigd. Voorspanstaal dattijdens debehandeling isgeknikt magnietworden rechtge-
bogen enalsnog gebruikt; hetmoet onmiddellijk wordenafgevoerd.
De geassembleerde voorspanelementen dienenteworden voorzien vaneen label, waarop
een identificatienummer ende lengte vanhetelement isaangegeven. Devoorspanelementen
dienen zosnel mogelijk nahet assembleren inhet werk teworden gebracht. Tijdelijkeopslag
van degeassembleerde voorspanelementen moetvrijvan degrond ineen overdekte ruimte
geschieden. Afdekmateriaal magnietinaanraking komenmetdevoorspanelementen; het
verdient aanbeveling deopslagruimte teventileren.
Hetophaspelen vangeassembleerde voorspanelementen isalleen toegestaan alsdebuig-
straal zogroot is,dat debuigspanning inhet voorspanstaal eenwaarde van70% vande
treksterkte nietoverschrijdt
Tijdens deopslag enhet transport naardeinbouwplaats moetendegeassembleerde voor-
spanelementen wordenbeschermd tegenschadelijke stoffenenvervuiling.
N.S. Thermische beschadiging kanbijvoorbeeld optredendoorhoge temperaturen die
kunnen ontstaan terplaatse vanniet goed functionerende geleidingsrollen ofaandrijfrollen;
wrijvingseffecten moetenworden voorkomen.
2.3 Inhet werk geassembleerde voorspanelementen
Om hetvoorspanstaal tevrijwaren tegenmechanische beschadiging tijdenshetachteraf
invoeren vandebundels enhet latere spannen, moetendeomhullingsbuizen voorhetstorten
van hetbeton zijngecontroleerd opbeschadigingen endichtheid tegenindringen van
cementwater. Ooktijdens hetstorten kandeomhullingsbuis wordenbeschadigd. Aisdekans
daarop nietuitgesloten is,verdient hetaanbeveling eenzwaardere omhullingsbuis toete
passen oftijdens hetstorten eenzogenaamde dummyinde omhullingsbuis aantebrengen.
De afzonderlijke dradenofstrengen moetenopzodanige wijzeinde omhullingsbuis worden
ingevoerd dattorsie vandedraad- ofstrengblJndel zoveelmogelijk wordtvermeden. Ge-
streefd moetworden naareenbundel parallelIeeenheden, vooralinde nabijheid vande
verankeringen. Ermoet zorgvuldig opworden geletdathetvoorspanstaal tijdenshetinvoe-
ren niet over scherpe randenwordtgetrokken oftesterk wordt gebogen.
Ter voorkoming vanthermische beschadiging vanhetvoorspanstaal maginde nabijheid
daarvan nietelektrisch wordengelastNietalleen doorhetlassen zelfmaar ookdoor
retourstromen kunnenbeschadigingen ontstaan.Tenzijafdoende maatregelen wordenge-
nomen tegenthermische beschadiging vanhetvoorspanstaal, maginde nabijheid daarvan
niet autogeen wordengelastofgebrand.
2.4 Bescherming tegenbeschadiging doorcorrosie
Op het moment dathetvoorspanstaal wordtingevoerd moetdeomhullingsbuis zodroog
mogelijk zijn.Ermoeten maatregelen wordengenomen omtevoorkomen datineen later
stadium waterinde omhullingsbuis kanbinnendringen (bijvoorbeelddoorhetafsluiten van
openingen terplaatse vandeverankeringen). Eenpassende werkwijze moetvoorhanden zijn
om hetondanks voorzieningen eventueeltochbinnengedrongen waterofverzamelde con-
dens tekunnen afvoeren. Indienwordtdoorgeblazen metgecomprimeerde lucht,moet
uiteraard rekeningwordengehouden metdeoptredende drukken.
Indien hetvoorspanstaal langeretijdinde omhullingsbuis moetblijven liggen, moeten
maatregelen wordengenomen omcorrosie tegentegaan. Ditkan bijvoorbeeld geschieden
door hetvoorspanstaal voorafvaneencorrosiewerend middeltevoorzien. Debeste bescher-
ming tegen corrosie isevenwel onmiddellijk nahet invoeren hetvoorspanstaal tespannen en
te injecten.
3.
Voorzorg nahet plaatsen vanvoorspanelementen
Er dient voorgewaakt teworden datgeen voorhetvoorspanstaal schadelijketoeslagstoffen
worden verwerkt inhet beton. Lassen enbranden aanvoorspanstaal isverboden; het
verrichten vandeze handelingen inde nabijheid vanuitdeconstructie stekendedelenvan
voorspanelementen moetworden vermeden. Zosnel mogelijk nahet bereiken vandevereis-
te betondruksterkte dientteworden gespannen.
Na het spannen ishet voorspanstaal nietmeer alleen blootgesteld aanbeschadiging door
roestvorming maartevens aanaantasting doorspanningscorrosie. Seidefenomenen kun-
nen worden tegengegaan doordirect nahet spannen despankanalen teinjecteren meteen
deugdelijke mortel.Aisdat door omstandigheden nietkan, moet inieder geval worden
voorkomen dathetvoorspanstaal inaanraking komtmetwater. Tervermijding vancondens
is regelmatige ventilatievanhetspankanaal (metdroge lucht)zeeraantebevelen.
Indien hetvoorspanstaal gevrijwaardwordtvanaanraking metcondenswater ofwater van
buitenaf, kunnenonderNederlandse omstandigheden bijzonderebeschermende maatrege-
len over hetalgemeen achterwege wordengelatenalsonderstaande verwerkingstijden
worden aangehouden:
-tijd tussen vervaardiging vanhetvoorspanstaal eninjecteren: maximaal12 weken;
-tijd dathetvoorspanstaal zichinongespannen toestandinde constructie bevindt:maximaal
4 weken;
-tijd tussen hetsparmen eninjecteren: maximaal2 weken.Onderbijzondere omstandigheden
(bijvoorbeeld vorstofconstructieve overwegingen) kanvandeze verwerkingstijden worden
afgeweken waarbijhetaanbeveling verdientomvoor hetspannen eencontrole uittevoeren.
Het aanhouden vandehier genoemde tijdenhoudtechter geenszins indat met minder zorg
zou kunnen wordenvolstaan danindeze Aanbeveling isaangegeven.
Zoetermeer, september1983
Stichting vooronderzoek, voorschriften en
kwaliteitseisen ophet gebied vanbeton (CUR-VB)
DeStichting CUR-VBendegenen dieaan deze publikatie hebbenmeegewerkt, hebbeneenzogroot mogelijke zorgvuldig-
heid betracht bijhet verwerken vandeindeze publikatie vervattegegevens; dezegegevens gevendestand vandetechniek
op het moment vanuitgifte weer.Nochtans moetdemogelijkheid nietworden uitgesloten datzich tach onjuistheden in
deze publikatie kunnenbevinden. Degenedievan deze publikatie gebruikmaakt,aanvaardt daarvoorhetrisico. De
Stichting sluit,mede tenbehoeve vanaldegenen dieaan depublikatie hebbenmeegewerkt, iedereaansprakelijkheid uit
voor schade diemocht voortvloeien uithet gebruik vandeze gegevens.
Stichting CUR-VB,Postbus61,2700ABZoetermeer, tel.079-21 b313
Reacties