CUR-Aanbeveling 116:2017
AEC-granulaat als toeslagmateriaal voor beton

CUR-Aanbeveling 11\06:201\f CUR-Aanbeveling 116:201\f bevat aanvullende \begels op basis waa\bvan AEC-g\banulaat kan wo\bden toegepast als gedeeltelijke ve\bvanging van natuu\blijke, ha\bde en dichte toeslagmate\bialen in specifieke betonp\boducten en \0betonmo\bteltoepassi\0ng. Hie\bmee wo\bdt voo\bzien in de noodzakelijke aanvullende technische \begelgeving op NEN-EN 1992-1-1, NEN-EN 206-1 + NEN 8005 en NEN-EN 136\f0. Aangenomen mag wo\bden dat toepassing van deze bepalingen in combinatie met NEN 1992-1-1 zal leiden tot het geëiste bet\bouwbaa\bheidsnive\0au van bouwconst\bucties confo\bm het Bouwbes\0luit. CUR-Aanbeveling 116:201\f is van toepassing op de ste\bkte- klassen C12/15 tot en met C30/3\f en op alle milieuklassen volgens NEN-EN 206-1 + NEN 8005, waa\bbij in milieuklasse XA alleen XA1 is toegestaan. In 2012 is de ee\bste uitgave van CUR-Aanbeveling 116 ve\bschenen. Inmiddels wo\bdt AEC-g\banulaat al mee\bde\be ja\ben in beton toegepast, met name in betonwa\ben ve\bvaa\bdigd met aa\bdvochtig beton, zoals betonst\baatstenen. \0 Op basis van de hie\bbij opgedane e\bva\bingen en de \besultaten van aanvullende onde\bzoeken, is deze CUR-Aanbeveling he\0\bzien wat bet\beft de\0 volgende aspecten:\0 ?aanpassing van het\0 toepassingsgebied;\0 ? aanpassing en diffe\b\0entiatie van de eis\0 gesteld aan het maximaal gehalte m\0etallisch aluminium\0 en zink; ? gedetaillee\bde uitwe\0\bking van de bep\boev\0ingsmethode metallisch aluminiu\0m + zink; ? definitie en eisen v\0oo\b all-in AEC-g\ban\0ulaat; ? p\bocedu\be aantonen g\0eschiktheid AEC-g\ba\0nulaat bij niet voldoen aan gesteld\0e eisen; ? actualise\bing van v\0e\bmelde no\bmen; ? ko\bte beschouwing va\0n ci\bcula\biteit in v\0oo\bwoo\bd. Met het ve\bschijnen van deze CUR-Aanbeveling 116:201\f ve\bvalt de CUR-Aanbeveling 11\06:2012. ARTIK\bLNUMM\bR AA116201\f www.sbrcurnet.nl/cura\ anbevelingen CUR-Aanbeveling 11\06:201\f CUR-Aanbeveling 116:201\f bevat aanvullende \begels op basis waa\bvan AEC-g\banulaat kan wo\bden toegepast als gedeeltelijke ve\bvanging van natuu\blijke, ha\bde en dichte toeslagmate\bialen in specifieke betonp\boducten en \0betonmo\bteltoepassi\0ng. Hie\bmee wo\bdt voo\bzien in de noodzakelijke aanvullende technische \begelgeving op NEN-EN 1992-1-1, NEN-EN 206-1 + NEN 8005 en NEN-EN 136\f0. Aangenomen mag wo\bden dat toepassing van deze bepalingen in combinatie met NEN 1992-1-1 zal leiden tot het geëiste bet\bouwbaa\bheidsnive\0au van bouwconst\bucties confo\bm het Bouwbes\0luit. CUR-Aanbeveling 116:201\f is van toepassing op de ste\bkte- klassen C12/15 tot en met C30/3\f en op alle milieuklassen volgens NEN-EN 206-1 + NEN 8005, waa\bbij in milieuklasse XA alleen XA1 is toegestaan. In 2012 is de ee\bste uitgave van CUR-Aanbeveling 116 ve\bschenen. Inmiddels wo\bdt AEC-g\banulaat al mee\bde\be ja\ben in beton toegepast, met name in betonwa\ben ve\bvaa\bdigd met aa\bdvochtig beton, zoals betonst\baatstenen. \0 Op basis van de hie\bbij opgedane e\bva\bingen en de \besultaten van aanvullende onde\bzoeken, is deze CUR-Aanbeveling he\0\bzien wat bet\beft de\0 volgende aspecten:\0 ?aanpassing van het\0 toepassingsgebied;\0 ? aanpassing en diffe\b\0entiatie van de eis\0 gesteld aan het maximaal gehalte m\0etallisch aluminium\0 en zink; ? gedetaillee\bde uitwe\0\bking van de bep\boev\0ingsmethode metallisch aluminiu\0m + zink; ? definitie en eisen v\0oo\b all-in AEC-g\ban\0ulaat; ? p\bocedu\be aantonen g\0eschiktheid AEC-g\ba\0nulaat bij niet voldoen aan gesteld\0e eisen; ? actualise\bing van v\0e\bmelde no\bmen; ? ko\bte beschouwing va\0n ci\bcula\biteit in v\0oo\bwoo\bd. Met het ve\bschijnen van deze CUR-Aanbeveling 116:201\f ve\bvalt de CUR-Aanbeveling 11\06:2012. ARTIK\bLNUMM\bR AA116201\f www.sbrcurnet.nl/cura\ anbevelingen CUR-Aanbeveling 11\06:201\f AEC-granulaat als \btoeslagmateriaal v\boor beton CUR-Aanbeveling 116-2017_cv_CROW.indd 2 21-06-18 12:13 Over CROW CROW bedenkt slimme en praktisc\fe oplossingen voor vraagst\bkken over infrastr\bct\b\br, openbare r\bimte, verkeer en vervoer in Nederland. Dat doen we samen met externe professionals die kennis met elkaar delen en toepasbaar maken voor de praktijk. CROW is een onafhankelijke kennisorganisatie zonder winstoogmerk die investeert in kennis voor n\b en in de toekomst. Wij streven naar de beste oplossingen voor vraagst\bkken van beleid tot en met be\feer in infrastr\bct\b\br, openbare r\bimte, verkeer en vervoer en werk en veilig\feid. Bovendien zijn wij experts op \fet gebied van aanbesteden en contracteren. Praktische kennis direct toe\fasbaar Colofon CUR-Aanbeveling 116:2017 AEC-gran\blaat als toeslagmateriaal voor beton Delft, december 2017 \bitgave CROW, Ede artikeln\bmmer AA116:2017 rapporte\br dr. ir. G. van der Wegen foto omslag Facade Beton eindredactie ir. J.G.A. van H\blst dr\bk Scanlaser bv, Zaandam prod\bctie CROW Media bestellen Deze \bitgave is via de webs\fop bij CROW te bestellen. Zie voor de act\bele verkoopprijs www.crow.nl/s\fop CUR-Aanbeveling 116-2017_cv_CROW.indd 4 21-06-18 12:13 CUR-Aanbeveling 116:2017 AEC-GRANULAAT ALS TOESLAGMATERIAAL VOOR BETON 2 3 Inhoud Voorwoord 5 1 Onderwerp en toepassingsgebied 7 1.1 Onderwerp 7 1.2 T oepassingsgebied 7 2 T ermen en definities 9 2.1 AEC-bodemas 9 2.2 AEC-granulaat 9 2.3 Doorstroomde leiding 9 2.4 All-in AEC-granulaat 9 3 Eisen te stellen aan AEC-granulaat 11 3.1 Bij gebruik in beton met wapening en/of constructieve toepassing 11 3.2 Bij gebruik in beton zonder wapening en zonder constructieve toepassing 12 4 Aangepaste materiaaleigenschappen en rek enregels voor beton met constructieve toepassingen 13 4.1 Aanpassing van materiaaleigenschappen 13 4.1.1 Kruipcoëfficient 13 4.1.2 Krimpverkorting 13 4.1.3 Spanning-rekrelaties voor het berek enen van dwarsdoorsneden 13 4.2 Aanpassing van rek enregels 13 4.2.1 Fictieve elasticiteitsmodulus 13 4.2.2 V ermoeiing 13 4.2.3 Betonconstructies met lichte toeslag- materialen 13 4.2.4 Kruip- en krimpvervorming 13 5 Gebouwontwerp 15 6 Installatie-ontwerp 17 Literatuur 17 Bijlage A Bepaling van het gehalte aan metallisch aluminium en zink in AEC-granulaat volgens de waterstofmethode 19 5 Herziene aspecten In 2012 is de eerste uitgave van CUR-Aanbeveling 116 verschenen. De daarin opgenomen aanvullende regel- geving op vigerende betonnormen is gebaseerd op een uitgebreid onderzoek naar betontechnologische, constructieve en duurzaamheidsaspecten, zoals weer- gegeven in CUR-rapport 234 'AEC-granulaat als toeslag- materiaal voor beton'. Inmiddels wordt AEC-granulaat al meerdere jaren in beton toegepast, met name in betonwaren vervaardigd met aardvochtig beton, zoals betonstraatstenen. Op basis van de hierbij opgedane ervaringen en de resultaten van aanvullende onderzoeken, is deze CUR- Aanbeveling herzien wat betreft de volgende aspecten: ? aanpassing van het toepassingsgebied; ? aanpassing en differentiatie van de eis gesteld aan het maximaal gehalte metallisch aluminium en zink; ? gedetailleerde uitwerking van de beproevings- methode metallisch aluminium +zink; ? definitie en eisen voor all-in AEC-granulaat; ? procedure aantonen geschiktheid AEC-granulaat bij niet voldoen aan gestelde eisen; ? actualisering van vermelde normen; ? k orte beschouwing van circulariteit in voorwoord. Een CUR-Aanbeveling geeft marktpartijen de mogelijk- heid om af te spreken hoe om te gaan met toepassing van een bepaald materiaal. Het document voorziet in de behoefte aan spelregels om praktijkervaring op te kunnen doen met nieuwe materialen of technieken. Een CUR-Aanbeveling is geen norm, die langdurige praktijkervaring omzet in eisen en toetsingsmethoden. Een CUR-Aanbeveling kent echter, net als normen, een vast omschreven onderwerp en toepassingsgebied waardoor het gebruik tot bepaalde toepassingen kan worden beperkt. Circulariteit Beton met AEC-granulaat zal in een tweede levens- cyclus (en daarop volgende levenscycli) kunnen worden hergebruikt als betonproduct of als betongranulaat. Bij hergebruik als betonproduct (bijvoorbeeld als betonstraatsteen) zijn de eisen waaraan dit beton- product moet voldoen, bekend (althans de eisen die er momenteel aan worden gesteld). Vaak is de technische levensduur niet de bepalende factor voor de eerste levenscyclus en kan het betonproduct (eventueel na bewerking) weer worden toegepast. Bij recycling als betongranulaat zijn er verschillende mogelijkheden: ? Toepassing als toeslagmateriaal in beton, waarbij we onderscheid kunnen mak en in ? Generieke kringloop waarin AEC-granulaatbeton samen met regulier beton wordt verwerkt tot betongranulaat, indien het AEC-granulaatbeton van vergelijkbare kwaliteit is als regulier beton ? Specifieke kringloop waarin granulaten van AEC-granulaatbeton alleen in nieuw AEC- granulaat-beton mogen worden toegepast, indien de kwaliteit van het granulaat van AEC-granulaat- beton wezenlijk lager is dan granulaat gemaakt van regulier beton (wat betreft relevante eigen- schappen conform NEN-EN 12620/NEN 5905). ? Andere toepassingen zoals funderingsmateriaal, ophoogmateriaal, e .d. Voor dergelijke toepassingen zijn eveneens eisen/normen beschikbaar . Dus voor AEC-granulaatbeton zijn meerdere cirkels van hergebruik mogelijk, waarvoor de (huidige) regelgeving, waaronder het Besluit Bodemkwaliteit, beschikbaar is. Commissie Deze tweede, herziene uitgave is opgesteld door de Werkgroep 'AEC-granulaat', ressorterend onder SBRCURnet Kerncommissie 'Duurzame én betrouwbare betonconstructies'. De samenstelling van de werkgroep was als volgt: dr. ir. M. Ottelé (voorzitter), ir. R. Bleijerveld, E.J.M. Heijnsdijk, ir. J.G.A. Van Hulst (coördinator), ing. A. Kok, drs. H. G. A. Kouwenhoven, W.A.G. Mollink, ir. E.M.M. Vermeulen MBA, ir. J. W.M. de Wijs, dr. ir. G. van der Wegen (rapporteur). Corresponderende leden waren: J. Heuveling drs. H.M.L. Schuur NEN/CUR-commissies 351 001 09/ V C20 "TGB-Beton- constructies", 353 039/VC12 "Beton" en 353 154 'Korrelvormige materialen voor de bouw' stemmen in met de inhoud van deze CUR-Aanbeveling. Met het verschijnen van deze CUR-Aanbeveling 116; 2017 vervalt de CUR-Aanbeveling 116: 2012. Voorwoord bij de tweede , herziene uitgave 6 7 Onderwerp en toepassingsgebied 1 1 .1 Onderwerp Deze CUR-Aanbeveling bevat aanvullende regels op basis waarvan AEC-granulaat kan worden toegepast als gedeeltelijke vervanging van natuurlijke, harde en dichte toeslagmaterialen in specifieke betonproducten en betonmorteltoepassing. 1.2 Toepassingsgebied Het toepassingsgebied van deze CUR-Aanbeveling is beperkt tot producten vervaardigd volgens een van de onderstaande (product)normen of BRL's: NEN-EN 490 Betonnen dakpannen en hulpstukken NEN-EN 771-3 en -5 Metselstenen NEN-EN 1338 Betonstraatstenen ? Eisen en beproevingsmethoden NEN-EN 1339 Betontegels ? Eisen en beproevingsmethoden NEN-EN 1340 Trottoirbanden ? Eisen en beproevingsmethoden NEN 7024-serie Zetsteen van beton NEN 7035 Putten van ongewapend, gewapend en staalvezelbeton NEN 7126 Buizen en hulpstukken van ongewapend, gewapend en staalvezelbeton NEN-EN 12839 Vooraf vervaardigde betonproducten ? Elementen voor hekken NEN-EN 13198 Vooraf vervaardigde betonproducten ? Straat- en tuinmeubilair NEN-EN 13748-1 Terrazzo tegels ? Deel 1: Terrazzo tegels voor gebruik binnenshuis NEN-EN 13748-2 Terrazzo tegels ? Deel 2: Terrazzo tegels voor toepassing buitenshuis NEN-EN 14844 Vooraf vervaardigde betonproducten ? Duikers NEN-EN 14990 Ontw. en Vooraf vervaardigde betonproducten ? Wegverkeersgeluidbeperkende voorzieningen ? Eisen en beproevingsmethoden NEN-EN 14991 Vooraf vervaardigde betonproducten ? Funderingselementen NEN-EN 15037-2 Vooraf vervaardigde betonproducten ? Combinatievloeren ? Deel 2: Betonnen vulelementen NEN-EN 15258 Vooraf vervaardigde betonproducten ? Keerwanden NEN-EN 15435 Vooraf vervaardigde betonproducten ? Bekistingsblok - ken van normaal en lichtbeton ? Producteigenschappen en prestaties BRL 2815 Wandconstructies opgebouwd uit betonnen stapel- blokken BRL 1104 Bedrijfsvloerplaten van constructief beton Voor alle bovenbeschreven toepassingen geldt dat de geschiktheid van het AEC-granulaat vooraf moet zijn aangetoond door het toetsen van het daarmee vervaar- digde beton aan de gestelde eisen. Opmerking 1 Het toetsen aan gestelde eisen is nog geen garantie voor een gelijkwaardige prestatie ten opzichte van het beton zonder AEC-granulaat. 8 Opmerking 2 AEC-granulaat toegepast in toplagen kan in sommige gevallen vlekvorming veroorzaken. Deze CUR-Aanbeveling is, in aanvulling op NEN-EN 1992-1-1, NEN-EN 206 + NEN 8005 en NEN-EN 12620 + NEN 5905, bedoeld om te worden toegepast bij de gedeeltelijke vervanging van natuurlijke, harde en dichte toeslag-materialen door overeenkomend gegra- deerde fractie(s) AEC-granulaat in niet-voorgespannen beton. Gebruik van AEC-granulaat in betontoepassingen genoemd in bovenstaande tabel, waarbij het beton wapening bevat en/of een constructieve functie heeft, is toegestaan onder de volgende voorwaarden:a. maximaal vervangingspercentage van hettoeslagmateriaal door AEC-granulaat bedraagt 20%(V/V); b. een maximaal gehalte aan metallisch aluminium in het beton van 3 k g/m 3, berekend uit het gehalte aan metallisch aluminium in het AEC- granulaat (bepaald volgens bijlage A van deze CUR-Aanbeveling) en de hoeveelheid AEC- granulaat per m 3 beton; c. in druksterkteklassen C12/15 tot en met C30/37; d. in alle milieuklassen volgens NEN-EN 206 + NEN 8005, waarbij in milieuklasse XA enkel XA1 is toegestaan. In milieuklasse XD en XS dient als cementsoort CEM ll/B- V of CEM lll/B of een bind- middel met een gelijkwaardige chloride- diffusieweerstand te worden toegepast; e. toepassing in voorgespannen beton is niet toegestaan. Gebruik van AEC-granulaat in betontoepassingen genoemd in bovenstaande tabel, waarbij het beton geen wapening bevat en geen constructieve functie heeft, is toegestaan onder de volgende voorwaarden: a. maximaal vervangingspercentage van het toeslagmateriaal door AEC-granulaat bedraagt 50%(V/V) b. een maximaal gehalte aan metallisch aluminium in het beton van 6 k g/m 3 voor consistentie- klassen S2 (half plastisch) t/m SF3 (zelfverdich- tend) en 10 kg/m 3 voor consistentieklassen C0 (droog) en C1 (aardvochtig). Het gehalte aan metallisch aluminium in het beton wordt berekend uit het gehalte aan metallisch aluminium in het AEC-granulaat (bepaald volgens bijlage A van deze CUR-Aanbeveling) en de hoeveelheid AEC-granulaat per m 3 beton. Voor beton zonder wapening en zonder constructieve toepassing gelden geen beperkingen wat betreft: milieuklassen en maximale korrelgrootte all-in AEC- granulaat. AEC-granulaat dient te worden beschouwd als potenti- eel ASR-reactief. Hiervoor is CUR-Aanbeveling 89 van toepassing. 9 Termen en definities 2 2 .1 AEC-bodemas Bodemas die resteert na verbranding in een inrichting die uitsluitend of in hoofdzaak is bestemd voor het verbranden van huishoudelijke en bedrijfsafvalstoffen in een roosteroven of een wervelbedoven en die na afkoelen en tussenopslag als ruwe bodemas diverse opwerkingsstappen kan hebben ondergaan, zoals zeven en het verwijderen van ferro- en non-ferrometa- len. 2.2 AEC-granulaat AEC-bodemas die door aanvullende bewerking(en) geschikt is gemaakt voor toepassing als toeslag- materiaal voor beton. 2.3 Doorstroomde leiding Een drinkwaterleiding waarop tappunt(en) en/of taptoestel(len) aangesloten zijn waarbij minimaal een wekelijkse verversing van de leidinginhoud is gegaran- deerd. 2.4 All-in AEC-granulaat Een mengsel van grof en fijn AEC-granulaat met D>4 mm en d=0 mm. 10 11 Eisen te stellen aan AEC-granulaat 3 3 .1 Bij gebruik in beton met wape - ningen/of een constructieve toepassing AEC-granulaat moet bij gebruik in beton met wapening en/of een constructieve toepassing voldoen aan NEN-EN 12620 + NEN 5905, met de volgende grens- waarden volgens tabel 1. Tabel 1. Eisen aan AEC-granulaat in beton met wapening en/ of een constructieve toepassing Eigenschap eenheid beproevings-methode eis aan fijn toeslag- materiaal (D ? 4 mm)eis aan grof toeslag- materiaal (D ? 4 mm) gehalte zeer fijn (< 63 µm) %(m/m)NEN-EN 933-1 ? 10? 4 deeltjesdichtheid (? rd) kg/m 3 NEN-EN 1097-6 ? 2100 ? 2200 waterabsorptie %(m/m)NEN-EN 1097-6 op te geven door producentop te geven door producent sulfaatgehalte (SO 3) %(m/m) NEN-EN 1744-1 Clause 12 ? 0,8 1) ? 0,8 1) chloridegehalte %(m/m)NEN-EN 1744-1 Clause 7 op te geven door producentop te geven door producent vertraging bindtijd minuten NEN-EN 1744-6 ? 120 ? 120 alkaligehalte (Na 2O-eq) %(m/m) NEN-EN 196-2 ? 0,2 2) ? 0,2 2) gehalte metallisch Al+Zn %(m/m)bijlage A op te geven door producent met een maximum van 1%(m/m)op te geven door producent met een maximum van 1%(m/m) Gloeiverlies %(m/m)Standaard RAW Proef 28 ? 5 ? 5 verbrijzelingsweerstand (LA-waarde) %(m/m) NEN-EN 1097-2 niet van toepassing op te geven door producent 1) Indien het sulfaatgehalte ligt tussen 0,8 en 1,5 %(m/m) SO 3 dan bestaan de volgende mogelijkheden: a. toepassing van cement met een hoge bestandheid tegen sulfaten, dat voldo\ et aan NEN-EN 197-1 b. toetsing totaalgehalte sulfaat op totaal gehalte toeslagmateriaal: moet \ ? 0,8 % (m/m) SO 3 zijn c. aantonen geschiktheid conform 6.7 van CUR-Aanbeveling 48 2) Indien alkaligehalte > 0,2 %(m/m) dan moet het alkaligehalte per partijlevering door de produc\ ent worden opgegeven 12 3.2 Bij gebruik in beton zonder wapening en zonder constructieve toepassing AEC-granulaat moet bij gebruik in beton zonder wapening en zonder constructieve toepassing voldoen aan NEN-EN 12620 en NEN 5905, met de volgende grenswaarden volgens tabel 2. Tabel 2. Eisen aan AEC-granulaat in beton zonder wapening en zonder constructieve toepassing Eigenschap eenheid beproevingsmethode eis aan zowel fijn, grof als all-in toeslagmateriaal gehalte zeer fijn (< 63 µm) %(m/m)NEN-EN 933-1 ? 10 deeltjesdichtheid (? rd) kg/m 3 NEN-EN 1097-6 ? 2000 waterabsorptie %(m/m)NEN-EN 1097-6 op te geven door producent sulfaatgehalte (SO 3) %(m/m) NEN-EN 1744-1 Clause 12 ? 0,8 1) chloridegehalte %(m/m)NEN-EN 1744-1 Clause 7 op te geven door producent vertraging bindtijd minuten NEN-EN 1744-6 ? 120 alkaligehalte (Na 2O-eq) %(m/m) NEN-EN 196-2 ? 0,2 2) gehalte metallisch Al+Zn %(m/m)bijlage A op te geven door producent met een maximum van 1%(m/m) 3) Gloeiverlies %(m/m)Standaard RAW Proef 28 ? 5 verbrijzelingsweerstand (LA-waarde) %(m/m) NEN-EN 1097-2 op te geven door producent; alleen voor grove fractie 1)Indien het sulfaatgehalte ligt tussen 0,8 en 1,5 %(m/m) SO 3 dan bestaan de volgende mogelijkheden: a. toepassing van cement met een hoge bestandheid tegen sulfaten dat voldoe\ t aan NEN-EN 197-1 b. toetsing totaalgehalte sulfaat op totaal gehalte toeslagmateriaal: moet \ ? 0,8 %(m/m) SO 3 zijn c. aantonen geschiktheid conform 6.7 van CUR-Aanbeveling 48 2)Indien alkaligehalte > 0,2 %(m/m) dan moet het alkaligehalte per partijlevering door de produc\ ent worden opgegeven 3)Indien gehalte metallisch Al+Zn > 1 %(m/m), dan mag het AEC-granulaat \ toch worden toegepast in droog (consistentieklasse C0) en aardvochtig (consistentieklasse C1) beton mits het gehalte met\ allisch Al+Zn in dat beton geringer is dan 10 k g/m 3 Opmerking Bij vervangingspercentages tussen 20% (V/V) en 50% (V/V) kan een hogere krimpverkorting optreden dan aangegeven in 4.1.2. 13 Aangepaste materiaaleigenschappen en rekenregels voor beton met constructieve toepassingen 4 4 .1 Aanpassing van materiaal- eigenschappen De constructieve eigenschappen van beton voor constructieve toepassingen zijn beschreven in NEN-EN 1992 1 1. In beton waarin maximaal 20% (V/V) van het toeslagmateriaal is vervangen door de over- eenkomende gegradeerde fractie(s) AEC-granulaat, dienen de onderstaande constructieve eigenschappen te worden aangepast ten opzichte van de waarden die in NEN-EN 1992-1-1 zijn beschreven. 4.1.1 Kruipcoëfficiënt De waarde van de kruipcoëfficiënt, berekend volgens artikel 3.1.4(2) en 3.1.4(4) van NEN-EN 1992-1-1, moet worden vermenigvuldigd met de factor: ?1,1 indien maximaal 20% (V/V) van alleen het grove toeslagmateriaal wordt vervangen door AEC-granulaat; ?1,4 indien maximaal 20% (V/V) van het fijne én grove toeslagmateriaal wordt vervangen door AEC-granulaat. 4.1.2 Krimpverkorting De waarde van de krimpverkorting, berekend volgens artikel 3.1.4(6) van NEN-EN 1992-1-1, moet worden vermenigvuldigd met de factor: ?1,1 indien maximaal 20% (V/V) van alleen het grove toeslagmateriaal wordt vervangen door AEC-granulaat; ?1,4 indien maximaal 20% (V/V) van het fijne én grove toeslagmateriaal wordt vervangen door AEC-granulaat. Opmerking Bij toepassing van AEC-granulaat in beton met een sterkteklasse boven C30/37 k an de kruipcoëfficiënt en/ of krimpverkorting een hogere waarde hebben dan aangegeven in respectievelijk 4.1.1 en 4.1.2. 4.1.3 Spanning-rek relaties voor het berekenen van dwarsdoorsneden De waarde voor ?c2 en ?c3 respectievelijk bepaald volgens artikel 3.1.7(1) en (2) van NEN-EN 1992-1-1, moet worden vermenigvuldigd met de factor 1,1 indien maximaal 20% (V/V) van het fijne en grove toeslag- materiaal wordt vervangen door AEC-granulaat. 4.2 Aanpassing van rek enregels De rekenregels voor het toetsen van beton voor constructieve toepassingen zijn beschreven in NEN-EN 1992 1 1. In beton waarin maximaal 20% (V/V) van het fijne en grove toeslagmateriaal is vervangen door de overeenkomende gegradeerde fractie(s) AEC- granulaat, dienen de onderstaande rekenregels te worden aangepast ten opzichte van de waarden, die in NEN-EN 1992-1-1 zijn beschreven. 4.2.1 Fictieve elasticiteitsmodulus De waarde van de fictieve elasticiteitsmodulus Ef, bepaald volgens 5.8.5 (1) en tabel NB-1 van NEN-EN 1992-1-1, moet zijn vermenigvuldigd met het quotiënt van Ecd,eff van het beton met het AEC- granulaat en Ecd,eff van het grindbeton met een gelijke druksterkte en de eigenschappen zoals beschreven in NEN-EN 1992-1-1, beide bepaald volgens 5.8.7.2(4) van NEN-EN 1992-1-1. 4.2.2 Vermoeiing De rekenregels in 6.8 van NEN-EN 1992-1-1 zijn niet van toepassing bij beton waarin het toeslagmateriaal (gedeeltelijk) is vervangen door AEC-granulaat. 4.2.3 Betonconstructies met lichte toeslag- materialen De rekenregels in hoofdstuk 11 van NEN-EN 1992-1-1 zijn niet van toepassing bij beton, waarin het toeslag- materiaal (gedeeltelijk) is vervangen door AEC- granulaat. 4.2.4 Kruip- en krimpvervorming De rekenregels in bijlage B van NEN-EN 1992-1-1 zijn niet van toepassing bij beton, waarin het toeslag- materiaal (gedeeltelijk) is vervangen door AEC- granulaat. 14 15 Administratieve en uitvoeringstechnische bepalingen 5 Bestek Indien beton met AEC-granulaat wordt toegepast, dient op tekeningen, in het bestek en werkomschrijvingen moet worden aangegeven dat de desbetreffende betonconstructie geschikt is voor uitvoering in beton met AEC-granulaat en dat rekening is gehouden met de aanvullende bepalingen in deze CUR-Aanbeveling. 16 17 Vervaardigen van beton 6 Bij de vervaardiging van beton dient rekening gehouden te worden met de aanwezigheid van poreuze bestand- delen in AEC-granulaat. Hierdoor kan de verwerkbaarheid en de verpomp-baarheid van betonspecie sneller dan normaal teruglopen. Titels van vermelde normen NEN-EN 196-2:2013: Beproevingsmethoden voor cement - Deel 2 :Chemische analyse van cement NEN-EN 197-1:2011 : Cement ? Deel 1: Samenstelling, specificaties en conformiteitscrite\ ria voor gewone cementsoorten NEN-EN 206:2014: Beton ? Specificatie , eigenschappen, vervaardiging en conformiteit NEN-EN 490:2011: Betonnen dakpannen en hulpstukk en +A1:2017 NEN-EN 771-3:2011: Specificaties voor metselstenen ? Deel 3: Bouwblokk en en -stenen van grind- en +A1:2015 lichtbeton NEN-EN 771-5:2011: Specificaties voor metselstenen ? Deel 5: Geprefabriceerde bouwblok\ k en en -stenen van +A1:2015 speciaal beton NEN-EN 933-1:2012: Beproevingsmethoden voor geometrische eigenschappen van toeslagmateriale\ n ? Deel 1: Bepaling van de k orrelgrootteverdeling-zeefmethode NEN-EN 1097-2:2010: Beproevingsmethoden voor de bepaling van mechanische en fysische eigensc\ happen van toeslagmaterialen ? Deel 2: Methoden voor de bepaling van de weer\ stand tegen verbrijzeling NEN-EN 1097-6:2013: Beproevingsmethoden voor de bepaling van mechanische en fysische eigensc\ happen van toeslagmaterialen ? Deel 6: Bepaling van de deeltjesdichtheid en \ de wateropname NEN-EN 1338:2003: Betonstraatstenen ? Eisen en beproevingsmethoden +C1:2006 NEN-EN 1339:2003: Betontegels ? Eisen en beproevingsmethoden +C1:2006 NEN-EN 1340:2003: T rottoirbanden ? Eisen en beproevingsmethoden +C1:2006 NEN-EN 1744-1:2009: Beproevingsmethoden voor de chemische eigenschappen van toeslagmateriale\ n ? +A1:2012 Deel 1: Chemische analyse NEN-EN 1744-6: 2006: Beproevingsmethoden voor de chemische eigenschappen van toeslagmateriale\ n ? Deel 6: Bepaling van de invloed van een extract van gerecycled toeslagma\ teriaal op het begin van de binding van cement NEN-EN 1992-1-1: Eurocode 2: Ontwerp en berek ening van betonconstructies ? Deel 1-1: Algemene regels +C2:2011/NB:2016 en regels voor gebouwen, inclusief Nationale bijlage NB:2016 NEN 5905:2005: Nederlandse aanvulling op NEN-EN 12620 "T oeslagmaterialen voor beton" +A1:2008 NEN 8005:2014: Nederlandse invulling van NEN-EN 206 Beton ? Specificatie , eigenschappen, vervaardiging en conformiteit NEN 7024-serie:2015: Zetsteen van beton NEN 7035:2004: Putten van ongewapend, gewapend en staalvezelbeton NEN 7126:2004: Buizen en hulpstukk en van ongewapend, gewapend en staalvezelbeton NEN-EN 12620:2002: T oeslagmateriaal voor beton +A1:2008 NEN-EN 12839:2012: V ooraf vervaardigde betonproducten ? Elementen voor hekken NEN-EN 13198:2003: V ooraf vervaardigde betonproducten ? Straat- en tuin meubilair NEN-EN 13670:2009: Het vervaardigen van betonconstructies NEN-EN 13748-1:2004: T errazzo tegels ? Deel 1: Terrazzo tegels voor gebruik binnenshuis NEN-EN 13748-2:2004: T errazzo tegels ? Deel 1: Terrazzo tegels voor toepassing buitenshuis 18 NEN-EN 14844:2006: Vooraf vervaardigde betonproducten ? Duikers +A2:2011 Ontw.NEN-EN 14990: Vooraf vervaardigde betonproducten ? Wegverkeersgeluid-beperkende -2004: voorzieningen ? Eisen en beproevingsmethoden NEN-EN 14991:2007: Vooraf vervaardigde betonproducten ? Funderingselementen NEN-EN 15037-2:2009: Vooraf vervaardigde betonproducten ? Combinatievloeren ? Deel 2: Be\ tonnen +A1:2011 vulelementen NEN-EN 15258:2008: Vooraf vervaardigde betonproducten - Keerwanden NEN-EN 14435:2008: Vooraf vervaardigde betonproducten ? Bekistingsblokken van normaal- en lichtbeton ? Producteigenschappen en prestaties BRL 1104:2016: Bedrijfsvloerplaten van constructief beton BRL 2815:2012: Wandconstructies opgebouwd uit betonnen stapelblokken CUR-Aanbeveling 48:2010: Procedures, criteria en beproevingsmethoden voor de toetsing van de geschiktheid van nieuwe cementen voor toepassing in beton en voor de gelijkwaardige p\ restatie van beton met vulstoffen. CUR-Aanbeveling 89:2017: Maatregelen ter voorkoming van betonschade door alkali-silicareactie (ASR); derde herziene uitgave, 2017 Standaard RAW Bepalingen: Beproevingsmethoden Proef 28 Gloeiverlies, organisch-stofgehalte en CaCO\ 3- 2015 gehalte Literatuur CUR-rapport 234: AEC-granulaat als toeslagmateriaal voor beton. Betontechnologische, constructieve en duurzaamheidsaspecten (achtergrondrapport). CURNET, Gouda, oktober 2011 19 1. Onderwerp en toepassingsgebied Dit voorschrift beschrijft de methode voor de bepaling van het gehalte aan metallisch aluminium en zink in AEC-bodemas of hieruit afgeleide materiaalstromen (AEC-granulaten en metaalconcentraten) met de water - stofmethode. Het betreft een verbeterde omschrijving van de methode zoals deze omschreven is in § 8.6 van NTA 8191:2015. De beschrijving van de methode beperkt zich tot de uitvoering van de analyse. Alle andere aspecten zoals termen en definities, monster- neming en opwerking van AEC-bodemas zijn conform NTA 8191:2015. De methode kan worden toegepast op alle AEC- uitgangsmaterialen en korrelgrootten. De maximale korrelgrootte, die voor de waterstofmethode in de proefopstelling kan worden ingezet is 6 mm. 2. Beginsel Het analysemonster wordt verkregen volgens de werkzaamheden zoals beschreven in NTA 8191: 2015. De NTA geeft een procedure voor het verkrijgen van representatieve veldmonsters en daaruit te vervaar- digen laboratoriummonsters. In de NTA is een optie om het metallisch aluminium- en zinkbestanddeel ook specifiek te analyseren opgenomen. Door de behan- deling van het monster met natronloog ontwikkelt uit metallisch aluminium en zink waterstofgas, dat een maat is voor de hoeveelheid van beide metalen. De reactie met aluminium is volgens: 2Al + 2H 2O + 2OH - ? 2AlO 2 - + 3H 2 De reactie met zink is volgens: Zn + 2OH - ? ZnO 22- + H 2 Bij 1013 mbar en 20 °C k omt 1 mol gas neer op 24,0 liter waterstofgas. Door het bij de reactie gevormde water- stofgas op te vangen en het volume te bepalen, kan het gasvolume worden omgerekend naar het metallisch bestanddeel. Het vrijgekomen waterstofgas wordt uit- gedrukt als aluminium. 1 g aluminium maakt onder deze omstandig-heden 1,337 l waterstofgas vrij. Opmerking De bijdrage van zink in de waterstofgasproductie en daarmee aan de bepaling van het aluminiumgehalte in AEC-granulaat < 2 mm is gering. Opmerking In dit voorschrift wordt gebruik gemaakt van maat- cilinders om het volume van het vrijgekomen gas te meten. Het toepassen van alternatieve methoden voor het bepalen van het gasvolume, zoals het gebruik van gasmeters, is toegestaan mits minimaal aan vergelijkbare prestatiekenmerken wordt voldaan zoals genoemd in § 8. 3. R eagentia en hulpstoffen 3.1 Algemeen Gebruik uitsluitend reagentia en hulpstoffen van ten minste technische kwaliteit, tenzij anders aangegeven. Gebruik water tenzij anders is aangegeven. In plaats van zelfbereide oplossingen mogen ook in de handel verkrijgbare oplossingen worden toegepast. Opmerking V oor de veiligheidsaspecten: zie 9. 3.2 Natriumhydroxide NaOH) = 1 mol/l Weeg 40,0 g natriumhydroxide af, los op in en vul aan met water (3.1) tot 1 liter. 3.3 Aluminium Referentiemateriaal bijvoorbeeld in de vorm van naalden, folie of grit met een zuiverheid van minimaal ? 99,0 %m/m. Aluminium in de vorm van fijn poeder hecht sterk aan oppervlakken en is gevoelig voor ver- stuiven, waardoor dit materiaal uit praktische overwe- gingen niet geschikt is. Bijlage A Bepaling van het gehalte aan metallisch aluminium en zink in AEC-granulaat volgens de waterstofmethode 20 4. T oestellen en hulpmiddelen Controleer de hierna genoemde toestellen en hulp- middelen voor gebruik op goede werking en afwezig- heid van storende elementen, die het resultaat van de proef kunnen beïnvloeden. 4.1 Analytische balans Met een minimale nauwkeurigheid van 0,0001 g. 4.2 Bovenweger Met een minimale nauwkeurigheid van 0,01 g. 4.3 Magnetische roermotor 4.4 Conische kolf Met ingeslepen stop met inhoud van 300 ml (eventueel ook grotere en kleinere volumes). Opmerking V oor het analyseren van de fractie < 2 mm met een aluminiumgehalte van ca. 1 %m/m is een kolf van 300 ml geschikt. Voor monsters met een afwijkende korrel- grootte of met andere aluminium gehaltes kan een ander kolfvolume geschikter zijn. 4.5 Slijpstuk met glazen kraan Met ingeslepen kern, passend op de conische kolf (ter illustratie zie foto 1). 4.6 Slijpstukklemmen Passend op de slijpstukken op de conische kolf. 4.7 Statieven met statiefklemmen 4.8 Labolift (2x) 4.9 Waterreservoir Kunststoffen of glazen bak met een hoogte van 10-15 cm, dienend als waterreservoir, bijvoorbeeld een afwasbak of een lage emmer. 4.10 Maatcilinder Van glas met een inhoud van 1000 ml en een kleinste schaalverdeling van 10 ml (eventueel ook grotere en kleinere volumes met andere schaalverdeling). Opmerking Voor het analyseren van de fractie < 2 mm met een aluminiumgehalte van ca. 1 %m/m is een maatcilinder van 1000 ml geschikt. Voor monsters met een afwijkende korrelgrootte of met andere aluminium- gehaltes kan een ander maatcilindervolume geschikter zijn. Een grovere schaalverdeling op de maatcilinder heeft een onnauwkeurigere aflezing als gevolg. 4.11 Glazen slijpstuk met gasuitlaat en septum Passend op de conische kolf (ter illustratie zie foto 2). Opmerking Door middel van een injectiespuit met naald, kunnen op deze wijze ook kleine gasvolumes (0-10 ml) worden gemeten en door middel van een injectiespuit geïso - leerd worden voor verder onderzoek. 4.12 Kunststofslang Flexibel, transparant en gasdicht met een binnen- diameter van 10 mm. Heldere PE-slang is geschikt. Het dode volume van de slang in de opstelling dient bekend te zijn op 1 ml nauwkeurig. Dit kan worden bepaald door de slang met water te vullen en te wegen. Opmerking Handmatig k an een volumeverdeling op de slang worden aangebracht. 4.13 Parafilm 21 4.14 Kranenvet Foto 1. Slijpstuk met kraantje met glazen kern. 5. Werkwijze Het monster wordt voorbehandeld conform NTA 8191: 2015. W anneer de maximale korrelgrootte kleiner is dan 2 mm, wordt een representatief analysemonster van ca. 25 g gebruikt voor de analyse. Weeg het monster af op 0,01 g nauwkeurig. Wanneer het bodemas of granulaat betreft en het monstermateriaal grover is dan 2 mm, wordt van het gedroogde materiaal volgens tabel 1, een representatief deel afgesplitst en afgezeefd over 2 mm. De zeefrest op 2 mm wordt gebroken tot kleiner dan 2 mm, bij de fijne fractie gevoegd en gehomogeniseerd. Van dit monster wordt vervolgens een representatief analyse- monster van ca. 25 g afgewogen. Weeg het monster af op 0,01 g nauwkeurig. Wanneer het light non-ferro betreft, kan het materiaal niet verder worden verkleind en dient een represen- tatief analysemonster volgens tabel 1 te worden afgewogen voor de analyse. Wanneer deze monster- hoeveelheid om praktische redenen niet in behandeling kan worden genomen, dan de proef met een kleinere monsterhoeveelheid ten minste in duplo uitvoeren. In dat geval de individuele resultaten rapporteren. Tabel 1. Minimale monstergrootte voor gangbare fracties D95 (mm) 24 68121632 Bodemas of granulaat (kg) 0,025 0,20 0,67 1,6 5,413102 Light non-fero (kg) 0,029 0,23 0,78 Foto 2. Slijpstuk met afsluitkraan, te vervangen door septum. 22 Deze test wordt uitgevoerd met een proefopstelling volgens figuur 2. De proef moet worden uitgevoerd in een ruimte met een gereguleerde temperatuur van 20 °C ± 3 °C. Opmerking Een variatie van ± 3 °C en ook een natuurlijk e variatie in luchtdruk geven geen aanleiding tot het ontstaan van relevante afwijkingen in het meetresultaat. ? V oorzie alle glazen slijpstukken van kranenvet tegen lekkage. ? V ul het waterreservoir voor de helft met water. ?Vul de maatcilinder bijna helemaal met water zodat, na het op de kop plaatsen van de cilinder in het waterreservoir , het waterniveau op de schaalverde- ling van de maatcilinder kan worden afgelezen. ? Voorafgaand aan het plaatsen van de maatcilinder wordt die afgesloten met parafilm. Ondersteun de parafilm met de vlakk e hand en plaats de maat- cilinder op zijn kop in het waterreservoir. Verwijder de parafilm en plaats de cilinder in de statiefklem zonder toetreding van lucht. ? Noteer het beginvolume (V t0) van de waterkolom in de maatcilinder. ? Vul de slang, verbonden aan de stop in de conische kolf met de kraan dicht, volledig met water en leidt het uiteinde onder water in de maatcilinder. Klem de slang tussen de maatcilinder en de reservoirbodem. Gebruik de laboliften voor een juiste afstelling van de hoogte . ? W eeg het analysemonster af in de conische kolf en breng ook een roermagneet in de kolf. Plaats de kolf op de magneetroerder en vul de kolf met 1,0 M natronloog (zie 3.2) tot aan de onderkant van het slijpstuk en sluit af met de glazen stop met kraan en slang. Maak gebruik van een stopklem. ? Zet de magneetroerder aan zodat het monster- materiaal goed gemengd wordt met de natronloog. Open voorzichtig na ongeveer 1 minuut de kraan van de glazen stop waarbij het gevormde waterstofgas het water in de slang verplaatst. Wanneer de plastic slang voorzien is van een volumeverdeling, kan het volume van het ontwikkelde gas in de beginfase al afgelezen worden. Zo niet, dan wordt de volume- ontwikkeling van het waterstofgas pas geregistreerd vanaf de zichtbare ontwikkeling in de maatcilinder waarbij het dode volume van de slang moet worden opgeteld. ?Meet regelmatig (bijvoorbeeld na ¼, ½, 1, 2, 4 ?24 uur) de hoeveelheid gevormd waterstofgas in ml (V i). Zorg daarbij dat op het moment van aflezen, het waterniveau in de maatcilinder op gelijke hoogte is als de vloeistof in de conische k olf (geen hydro- statisch drukverschil tussen beide ruimten). Opmerking Door de gasontwikk eling op verschillende tijdstippen te meten, wordt inzicht gekregen in de reactiekinetiek. Deze informatie kan worden gebruikt om het einde van de proef te voorspellen en om te beoordelen of de proefuitvoering geen onregelmatigheden vertoont. ? Zet de proef voort totdat gedurende twee uren geen waterstofgas meer ontwikkeld wordt. Het is praktisch geblek en om de meting 's morgens te starten en bij aanhoudende gasontwikkeling de proef een etmaal te laten doorlopen. Bepaal dan de totale hoeveelheid gevormd waterstofgas op de hierboven beschreven wijze in ml (Vt). Opmerking Hierbij moet erop gelet worden dat het opvangvolume in de maatcilinder nog voldoende is en het water- reservoir niet over loopt ten gevolge van de hoeveel- heid verplaatste vloeistof door het ontwikkelde water- stofgas. Opmerking W anneer de gasontwikkeling te groot is voor het volume van de gebruikte maatcilinder kan deze tussen- tijds volgens de beschreven methode vervangen worden of kan gekozen worden om de meting af te breken en opnieuw te starten met een kleinere hoe- veelheid monster en/of met een maatcilinder met een groter volume. Opmerking Het is een optie om bij grote volumes waterstofgas, de slang van de gasuitleiding van een tweewegkraan te voorzien waarmee eenvoudig tussen 2 opvangcilinders k an worden geschakeld. 23 Legenda 1 Statief 2 Maatcilinder 1000 ml 3 Gas 4 Conische k olf 300 ml 5 NaOH-oplossing 6 Analysemonster 7 Magnetische roerder 8 Magnetische roervlo 9 W ater Figuur 2 - Proefopstelling voor de bepaling van metallisch aluminium 6.Berekening Bereken het gehalte aan metallisch aluminium in het onderzochte monster volgens: Al= 2 3 ( �������� t/ 24,0 ) × �������� Al �������� × 100 % waarin: Al is de som van het gehalte metallisch aluminium en zink (berek end als aluminium), in % m/m; M is de massa droog laboratoriummonster , in g; V t is de totale hoeveelheid gevormd waterstofgas (inclusief dood slangvolume; zie 4. 12), in l; M Al is de molmassa van aluminium, 27 ,0 g/mol. Rond het resultaat af op 0,1 % m/m. Voor het berekenen van het totale aluminiumgehalte in een aangeleverd monster, dat voor deze analyse in meerdere korrelfracties is opgesplitst, dienen de indivi- duele aluminiumgehaltes van de verschillende fracties partieel te worden opgeteld volgens: Al tot= ? Al fn-i × M fn-i waarin: Al tot is de som van het gehalte metallisch aluminium en zink (berek end als aluminium) in het oorspronk elijke monster, in % m/m; Al fn-i is de som van het gehalte metallisch aluminium en zink in fractie f (berek end als aluminium), in % m/m; M fn-i is het percentage van k orrelfractie f, in % m/m. 24 7. Borging De uitvoering van een blanco analyse is niet zinvol, omdat daarin geen gas wordt ontwikk eld. Wel is van belang dat aangetoond wordt dat de opstelling zodanig gasdicht is, dat gedurende een proefuitvoering van 24 uur, de terugvinding van een aluminium referentie- monster voldoende is. Ter controle van de meetopstelling en de werkwijze wordt ca. 0,4 g aluminium (3.3) op 0,1 mg nauwkeurig afgewogen en in behandeling genomen. Bij 20 °C levert 0,4 g aluminium 0,53 l waterstofgas op. 8. Nauwkeurigheid 8.1 Aantoonbaarheidsgrens Bij een monstergrootte van 25 g en een afleesnauw- keurigheid van 5 ml (bij de toepassing van een 1000 ml maatcilinder met een kleinste maatverdeling van 10 ml), is de aantoonbaarheidsgrens 0,02 %m/m. 8.2 Terugvinding Uit een set van 10 analyses van ca. 0,4 g zuiver aluminium referentiemonster, is onder reproduceerbare condities in één laboratorium een terugvinding van 101,6 % vastgesteld met een SD van 3,1%. 8.3 Meetonzekerheid Uit een set van 10 analyses van een partij AEC-granu- laat, is in één laboratorium, bij een gemiddelde waarde van 0,94 %m/m aluminium, een reproduceerbaarheid sr vastgesteld van 4,3 %. 9. Veiligheidsaspecten Bij het werken met chemicaliën moeten beschermende kleding, een veiligheidsbril en handschoenen worden gedragen. De hoeveelheid waterstofgas die bij deze proef vrijkomt geeft geen aanleiding voor het treffen van aanvullende veiligheidsmaatregelen, behalve dat bij het laten ontsnappen van het verzamelde gas geen ontstekings- bronnen in de nabijheid mogen zijn. 10. Verslag Vermeld in het verslag ten minste de volgende gegevens: a. de gegevens die noodzakelijk zijn voor deidentificatie van het onderzochte monster; b. gegevens monsterneming : periode van monster - neming en bemonsteringsomstandigheden; c. datum ontvangst van monster en tijdstip van drogen; d. een verwijzing naar dit voorschrift; e. de onderzochte k orrelgroottefractie(s); f. het gehalte aan aluminium, in % m/m; g. eventuele bijzonderheden die tijdens de bepaling zijn waargenomen; h. alle niet in dit voorschrift voorgeschreven handelingen, die het resultaat kunnen hebben beïnvloed. Nederlandse normen zijn uitgaven van de S tichting Nederlands Normalisatie-instituut, Vlinderweg 6, Postbus 5059, 2600 GB Delft. Bestellingen bij NEN, verkoop- en informatielijn, tel. 015-2690391. Met nadruk wordt erop gewezen dat deze CUR- Aanbeveling de stand van techniek en kennis weergeeft op moment van uitgifte. SBRCURnet houdt zich dan ook aanbevolen te worden geïnformeerd over ervaringen die met het gebruik van deze Aanbeveling worden opgedaan. CUR-Aanbevelingen worden drie jaar na publicatie geëvalueerd en, indien daar aanleiding toe bestaat, geactualiseerd. Hiervan wordt melding gemaakt in de vakpers. Over CROW CROW bedenkt slimme en praktisc\fe oplossingen voor vraagst\bkken over infrastr\bct\b\br, openbare r\bimte, verkeer en vervoer in Nederland. Dat doen we samen met externe professionals die kennis met elkaar delen en toepasbaar maken voor de praktijk. CROW is een onafhankelijke kennisorganisatie zonder winstoogmerk die investeert in kennis voor n\b en in de toekomst. Wij streven naar de beste oplossingen voor vraagst\bkken van beleid tot en met be\feer in infrastr\bct\b\br, openbare r\bimte, verkeer en vervoer en werk en veilig\feid. Bovendien zijn wij experts op \fet gebied van aanbesteden en contracteren. Praktische kennis direct toe\fasbaar Colofon CUR-Aanbeveling 116:2017 AEC-gran\blaat als toeslagmateriaal voor beton Delft, december 2017 \bitgave CROW, Ede artikeln\bmmer AA116:2017 rapporte\br dr. ir. G. van der Wegen foto omslag Facade Beton eindredactie ir. J.G.A. van H\blst dr\bk Scanlaser bv, Zaandam prod\bctie CROW Media bestellen Deze \bitgave is via de webs\fop bij CROW te bestellen. Zie voor de act\bele verkoopprijs www.crow.nl/s\fop CUR-Aanbeveling 116-2017_cv_CROW.indd 4 21-06-18 12:13 CUR-Aanbeveling 11\06:201\f CUR-Aanbeveling 116:201\f bevat aanvullende \begels op basis waa\bvan AEC-g\banulaat kan wo\bden toegepast als gedeeltelijke ve\bvanging van natuu\blijke, ha\bde en dichte toeslagmate\bialen in specifieke betonp\boducten en \0betonmo\bteltoepassi\0ng. Hie\bmee wo\bdt voo\bzien in de noodzakelijke aanvullende technische \begelgeving op NEN-EN 1992-1-1, NEN-EN 206-1 + NEN 8005 en NEN-EN 136\f0. Aangenomen mag wo\bden dat toepassing van deze bepalingen in combinatie met NEN 1992-1-1 zal leiden tot het geëiste bet\bouwbaa\bheidsnive\0au van bouwconst\bucties confo\bm het Bouwbes\0luit. CUR-Aanbeveling 116:201\f is van toepassing op de ste\bkte- klassen C12/15 tot en met C30/3\f en op alle milieuklassen volgens NEN-EN 206-1 + NEN 8005, waa\bbij in milieuklasse XA alleen XA1 is toegestaan. In 2012 is de ee\bste uitgave van CUR-Aanbeveling 116 ve\bschenen. Inmiddels wo\bdt AEC-g\banulaat al mee\bde\be ja\ben in beton toegepast, met name in betonwa\ben ve\bvaa\bdigd met aa\bdvochtig beton, zoals betonst\baatstenen. \0 Op basis van de hie\bbij opgedane e\bva\bingen en de \besultaten van aanvullende onde\bzoeken, is deze CUR-Aanbeveling he\0\bzien wat bet\beft de\0 volgende aspecten:\0 ?aanpassing van het\0 toepassingsgebied;\0 ? aanpassing en diffe\b\0entiatie van de eis\0 gesteld aan het maximaal gehalte m\0etallisch aluminium\0 en zink; ? gedetaillee\bde uitwe\0\bking van de bep\boev\0ingsmethode metallisch aluminiu\0m + zink; ? definitie en eisen v\0oo\b all-in AEC-g\ban\0ulaat; ? p\bocedu\be aantonen g\0eschiktheid AEC-g\ba\0nulaat bij niet voldoen aan gesteld\0e eisen; ? actualise\bing van v\0e\bmelde no\bmen; ? ko\bte beschouwing va\0n ci\bcula\biteit in v\0oo\bwoo\bd. Met het ve\bschijnen van deze CUR-Aanbeveling 116:201\f ve\bvalt de CUR-Aanbeveling 11\06:2012. ARTIK\bLNUMM\bR AA116201\f www.sbrcurnet.nl/cura\ anbevelingen CUR-Aanbeveling 11\06:201\f CUR-Aanbeveling 116:201\f bevat aanvullende \begels op basis waa\bvan AEC-g\banulaat kan wo\bden toegepast als gedeeltelijke ve\bvanging van natuu\blijke, ha\bde en dichte toeslagmate\bialen in specifieke betonp\boducten en \0betonmo\bteltoepassi\0ng. Hie\bmee wo\bdt voo\bzien in de noodzakelijke aanvullende technische \begelgeving op NEN-EN 1992-1-1, NEN-EN 206-1 + NEN 8005 en NEN-EN 136\f0. Aangenomen mag wo\bden dat toepassing van deze bepalingen in combinatie met NEN 1992-1-1 zal leiden tot het geëiste bet\bouwbaa\bheidsnive\0au van bouwconst\bucties confo\bm het Bouwbes\0luit. CUR-Aanbeveling 116:201\f is van toepassing op de ste\bkte- klassen C12/15 tot en met C30/3\f en op alle milieuklassen volgens NEN-EN 206-1 + NEN 8005, waa\bbij in milieuklasse XA alleen XA1 is toegestaan. In 2012 is de ee\bste uitgave van CUR-Aanbeveling 116 ve\bschenen. Inmiddels wo\bdt AEC-g\banulaat al mee\bde\be ja\ben in beton toegepast, met name in betonwa\ben ve\bvaa\bdigd met aa\bdvochtig beton, zoals betonst\baatstenen. \0 Op basis van de hie\bbij opgedane e\bva\bingen en de \besultaten van aanvullende onde\bzoeken, is deze CUR-Aanbeveling he\0\bzien wat bet\beft de\0 volgende aspecten:\0 ?aanpassing van het\0 toepassingsgebied;\0 ? aanpassing en diffe\b\0entiatie van de eis\0 gesteld aan het maximaal gehalte m\0etallisch aluminium\0 en zink; ? gedetaillee\bde uitwe\0\bking van de bep\boev\0ingsmethode metallisch aluminiu\0m + zink; ? definitie en eisen v\0oo\b all-in AEC-g\ban\0ulaat; ? p\bocedu\be aantonen g\0eschiktheid AEC-g\ba\0nulaat bij niet voldoen aan gesteld\0e eisen; ? actualise\bing van v\0e\bmelde no\bmen; ? ko\bte beschouwing va\0n ci\bcula\biteit in v\0oo\bwoo\bd. Met het ve\bschijnen van deze CUR-Aanbeveling 116:201\f ve\bvalt de CUR-Aanbeveling 11\06:2012. ARTIK\bLNUMM\bR AA116201\f www.sbrcurnet.nl/cura\ anbevelingen CUR-Aanbeveling 11\06:201\f AEC-granulaat als \btoeslagmateriaal v\boor beton CUR-Aanbeveling 116-2017_cv_CROW.indd 2 21-06-18 12:13